Nieuwe Iraanse president Raisi geïnaugureerd, roept op tot opheffen sancties

Ebrahim Raisi is officieel beëdigd als de nieuwe president van Iran. De zeer conservatieve 60-jarige opperrechter won in juni de parlementsverkiezingen en geldt als een trouwe bondgenoot van geestelijk leider Khamenei. Nu hij is aangetreden worden alle hoge posities in het land bezet door anti-westerse hardliners.

"Alle illegale sancties die de Verenigde Staten onze natie hebben opgelegd moeten worden opgeheven", zei hij tijdens zijn inauguratie. De sancties, die hij als "tiranniek" bestempelde, bemoeilijken de export van olie door Iran, een belangrijke economische motor, en hebben ervoor gezorgd dat het land is afgesloten van het internationale bancaire betalingssysteem Swift. Daardoor is betalingsverkeer tussen Iran en het buitenland vrijwel onmogelijk.

De slechte staat van de Iraanse economie en de woede daarover bij de bevolking vormen een van de grootste uitdadingen voor de net aangetreden president. "De nieuwe regering gaat werk maken van het oplossen van de economische problemen", zei Raisi. "Het Iraanse volk verwacht van ons dat we hun financiële positie verbeteren."

Eerst de sancties van tafel, dan praten

In zijn inauguratierede herhaalde Raisi nog eens dat de ontwikkeling van een atoomwapen niet het doel is van het nucleaire programma van het land. "Ons programma is vreedzaam, het maken van atoombommen is bij ons om religieuze redenen verboden en nucleaire wapens maken ook geen deel uit van onze politieke en militaire doctrine."

Onder de toenmalige president Trump trok de VS zich terug uit het atoomakkoord met Iran. Al weken wordt in Wenen geprobeerd de VS en Iran opnieuw om de tafel te krijgen om te onderhandelen over een nieuw akkoord. Het hervatten van besprekingen vormt de sleutel tot het opheffen van de sancties. De VS wil daar alleen over praten als Iran stopt met zijn nucleaire programma.

Raisi zegt voorstander te zijn van het voeren van diplomatieke gesprekken over het nucleaire programma, maar alleen als dat in het nationaal belang is en niet onder druk van buitenaf. Of hij ook bereid is opnieuw om de tafel te gaan met de VS zei hij niet, maar hij stelde wel een eis. "Het opheffen van de sancties moet voorafgaan aan besprekingen", zei hij. Daarmee lijkt meteen bij zijn aantreden al sprake van een patstelling.

Kritiek op aanwezigheid EU-vertegenwoordiger

De Europese Unie heeft diplomaat Enrique Mora afgevaardigd naar de inauguratie. Hij is als hoogste vertegenwoordiger van de EU nauw betrokken is bij pogingen de VS en Iran opnieuw met elkaar in gesprek te brengen.

Die keuze leidde internationaal tot protest, onder meer van Israël. "Je kunt je niet tegelijkertijd mensenrechten verdedigen en een ceremonie bijwonen ter ere van een moordenaar, een beul die honderden tegenstanders van het regime heeft vermoord", zei de Israëlische premier Naftali Bennett.

In Nederland vraagt het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) opheldering van het parlement. De organisatie wil weten of Nederland op de hoogte was van de keuze om Mora naar de inauguratie te sturen. De PVV stelde Kamervragen aan demissionair minister Kaag van Buitenlandse Zaken over de kwestie. De partij vroeg de minister onder meer ervoor te zorgen dat Nederland niemand zou afvaardigen. Kaag liet daarop weten dat ook de Nederlandse ambassadeur in Iran aanwezig was bij de inauguratie.

Sociale onrust

Niet alleen de slechte economische situatie leidt tot onvrede in Iran, ook de aanpak van de coronacrisis en het nijpende watertekort zijn een steen des aanstoots. Half juli begonnen de eerste protesten in het zuidwesten van het land, die vervolgens oversloegen naar steden als Teheran, Isfahan en Mashhad. Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch kwamen daarbij zeker negen mensen om het leven.

Deze beelden laten de protesten in meerdere steden zien en soms ook de botsingen met de autoriteiten:

Of Raisi de beste papieren heeft om de eenheid in het land te herstellen is de vraag, ook al sloeg hij in zijn speech wel een verzoenende toon aan. Hij zei te streven naar "een nieuw Iran, dat van de 21e eeuw, en naar nationale verzoening".

De voormalige opperrechter is een omstreden figuur. Mensenrechtenorganisaties houden hem medeverantwoordelijk voor de executie van duizenden politieke gevangenen in 1988. Hij was lid van de zogenoemde 'commissie des doods', waarin hij met drie andere rechters bepaalde wie geëxecuteerd moest worden. Wegens het schenden van mensenrechten kondigde de VS ook persoonlijke sancties af tegen Raisi.