Waarom draagt Spanje de Mallorca-zaak over aan Nederland en wat betekent dit?

• Maartje Geels

  redacteur Online

De verdachten van de fatale mishandeling op Mallorca zullen in Nederland worden berecht. Dat heeft het Openbaar Ministerie gezegd. Mocht het OM voldoende reden zien om de verdachten te vervolgen, dan zal een Nederlandse rechtbank zich over de zaak buigen.

Eerder vandaag werd bekend dat het OM Midden-Nederland het onderzoek naar het geweldsincident op het Spaanse eiland overneemt. Dat gebeurde op het verzoek van de Spaanse onderzoeksrechter. Het dossier kwam bij het OM Midden-Nederland terecht, omdat de verdachten in die regio wonen. "De Spaanse onderzoekrechter heeft besloten dat het onderzoek in Nederland thuishoort. Dat verzoek hebben we gehonoreerd", zei persofficier Bart Nitrauw daarover.

Zo'n verzoek vanuit het buitenland is ongebruikelijk, stellen deskundigen. In beginsel is het een Spaanse zaak omdat de mishandeling op Spaans grondgebied plaatsvond. Dat geeft Spanje de mogelijkheid om bijvoorbeeld getuigen te horen en dna af te nemen. Maar omdat het slachtoffer én de groep verdachten uit Nederland komen, is het niet zo rechtlijnig.

Nitrauw heeft wel een vermoeden waarom Spanje de zaak aan Nederland wilde overdragen:

Waarom het Spaanse OM ervoor gekozen heeft Nederland in te schakelen, is door de Spaanse justitie niet bekendgemaakt. Maar volgens Jannemieke Ouwerkerk, hoogleraar Europees strafrecht aan Universiteit Leiden, kan het verzoek verschillende redenen hebben. Zo kan het zijn dat de nabestaanden van het slachtoffer hebben gevraagd om de zaak in Nederland te laten behandelen.

Een andere mogelijkheid is dat Spanje de zaak te complex vindt, omdat er meerdere verdachten bij betrokken zijn. Die verdachten zouden - bij berechting in Spanje - moeten worden uitgeleverd door Nederland. Ouwerkerk: "Spanje kan het te complex hebben gevonden om per persoon een Europees aanhoudingsbevel op te stellen. In zo'n geval kan het ook worden overgedragen." Voor een Europees aanhoudingsbevel moet namelijk heel precies worden opgesteld wie van welke feiten wordt verdacht.

Gezien de impact die de zaak ook in Spanje heeft, is Ouwerkerk enigszins verrast dat de Spanjaarden de zaak overdragen. "Als het slachtoffer uit Spanje kwam, was het vermoedelijk anders geweest."

Dat erkent ook strafrechtadvocaat Bob Kaarls, gespecialiseerd in internationale strafzaken. Volgens hem spelen nog twee andere redenen mee. "De verdachten zijn op stel en sprong uit Mallorca gevlucht en daarmee hebben ze het onderzoek voor de Spanjaarden veel moeilijker gemaakt", zegt hij. "Ik kan me ook voorstellen dat de autoriteiten op Mallorca niet erg staan te springen om media-aandacht over de mishandeling van toeristen", voegt Kaarls toe.

Spanje heeft op basis van internationale afspraken het recht om Nederland te vragen het onderzoek en de vervolging over te nemen; dit is vastgelegd in een Europees verdrag. "Als staten overeenkomen dat ze voor deze weg kiezen, dan kan dat juridisch gewoon", zegt Ouwerkerk. Zij vermoedt dat Spanje en Nederland vanaf het begin al veel contact hebben gehad, met het oog op eventuele overdraging.

Volgens Kaarls had Nederland de overname wel mogen weigeren, maar alleen op strikt inhoudelijke gronden. "Dat had gekund als er bijvoorbeeld allerlei getuigen in Spanje hadden moeten gehoord. Dat was voor het Nederlandse OM heel ingewikkeld geworden. Maar er zijn camerabeelden beschikbaar en die zijn makkelijk overdraagbaar."

De overdracht betekent overigens niet dat Nederland zomaar één op één de verdachten uit het Spaanse onderzoek kan overnemen. Zo moet bijvoorbeeld eerst worden gekeken of de mensen die in Spanje zijn aangemerkt als verdachten, ook volgens de Nederlandse wetgeving verdacht zijn.

Hogere straffen

Hoe de overdracht zal uitpakken voor de verdachten, is nog moeilijk te zeggen. "Als advocaat zou ik proberen de zaak naar Nederland te halen", zegt Kaarls. Ook Ouwerkerk stelt zich voor dat het voor de verdachten fijner is hier berecht te worden. "Voor de verdachten is het prettiger om de zaak in hun moedertaal te volgen. Hier kennen ze de terminologie en de advocaat spreekt de moedertaal."

Het is moeilijk in te schatten of eventuele straffen hoger zullen uitpakken in Spanje of Nederland, zegt Kaarls. "In Spanje worden soms hogere straffen geëist, maar daar zijn ook meer mogelijkheden voor vervroegde invrijheidstelling. Mensen kunnen dan eerder buiten de gevangenis komen", zegt hij. "Het kan zijn dat de strafeis in Nederland lager uitpakt dan in Spanje het geval was geweest. Maar de feitelijk uit te zitten tijd hoeft uiteindelijk niet veel te verschillen."