Haïti dieper in chaos na moord op president: 'Monster zelf gecreëerd'

De moord op president Jovenel Moïse afgelopen woensdag heeft Haïti, dat al gebukt ging onder armoede, geweld en politieke instabiliteit, dieper in de chaos gestort.

Haïti is nooit hersteld van de verwoestende aardbeving in 2010, waarbij tienduizenden mensen om het leven kwamen. Al jaren is het land in de greep van criminele bendes, zegt Marcel Catsburg tegen de NOS. Hij werkte in het verleden voor een hulporganisatie in Haïti.

"Criminele bendes hebben zo'n 60 procent van het land onder controle", zegt Catsburg. "Die bendes zijn gegroeid door de zwakke machtspositie van de overheid. Dat monster is gecreëerd en uiteindelijk fataal geworden voor de president zelf."

Motief onbekend

Moïse werd in zijn eigen huis gedood met zeker twaalf kogels. Zijn vrouw raakte zwaargewond en is naar een ziekenhuis in Miami gebracht. Het blijft vooralsnog gissen naar het motief voor de moord. Ook zijn er vragen over hoe het kan dat de president in zijn eigen woning kon worden vermoord en hoe de aanslagplegers ongedeerd konden ontkomen.

Wel is duidelijk dat de aanslag is gepleegd door een goed getrainde groep. Volgens de politie zit een groep van 26 Colombianen en twee Amerikanen met een Haïtiaanse achtergrond achter de moordaanslag, onder wie zes oud-leden van het Colombiaanse leger. Tot nu toe zijn zeventien verdachten aangehouden. Vandaag kwamen beelden naar buiten van geboeide verdachten.

Moïse kwam in 2017 aan de macht. Hij wist Haïti niet in rustig vaarwater te brengen en kreeg kritiek omdat hij zijn macht wilde uitbreiden. Ook de hardnekkige armoede en corruptie in het land werden hem verweten. Dat leidde geregeld tot gewelddadige protesten.

Toch wil expert Marcel Catsburg niet spreken van een failed state. "Er is nooit een overheid geweest die zorgt voor vrede, veiligheid en welvaart. Maar het bijzondere van Haïti is dat er een sterk maatschappelijk middenveld is: een pro-democratische beweging, anti-corruptiebeweging, boerenbeweging en vrouwenbeweging. Zij moeten voorzichtig opereren en zijn vanwege die bendes hun leven niet zeker."

Catsburg ziet de moordaanslag van afgelopen woensdag dan ook als een symptoom van een dieperliggend probleem. "De moord op Moïse heeft iedereen verrast, maar als je naar de feiten kijkt, is hij een volgend slachtoffer in een lange rij. Er zijn veel burgers gedood door het bendegeweld, kort geleden nog een journalist en een mensenrechtenactivist. Natuurlijk is dit wel een escalatie, maar er is al jaren geweld."

Pappen en nathouden

Catsburg kijkt ook kritisch naar de internationale gemeenschap, die volgens hem te weinig heeft betekend voor Haïti. "Er zijn sinds 2004 vijftien jaar lang militairen van de VN geweest, maar dat is geen oplossing gebleken. Ze hebben er in elk geval niet voor gezorgd dat er een structuur is ontstaan of dat er een regering is gekomen die opkomt voor het belang van het volk. Het was pappen en nathouden, symptoombestrijding. De internationale gemeenschap heeft geen bijdrage geleverd aan het structureel verbeteren van de situatie in Haïti."

Interim-premier Claude Joseph lijkt nu de macht over te nemen in het land, aangezien hij de steun krijgt van het leger en de politie. Het premierschap wordt intussen ook geclaimd door Ariel Henry, die een dag voor de moord nog door Moïse was gekozen als premier, maar nog niet was beëdigd.

Joseph heeft een staat van beleg aangekondigd die twee weken gaat duren. Het is de vraag of het de autoriteiten lukt dat in stand te houden. Het openbare leven ligt grotendeels stil omdat mensen vanwege het geweld niet naar buiten durven. Door bende geweld sloegen alleen al vorige maand bijna 15.000 mensen op de vlucht. Haïti-expert Robert Fatton van de University of Virginia spreekt van een "zeer explosieve situatie" in het land.