Rechter stelt kabinet deadline voor het ophalen van vijf IS-vrouwen

• Sophie Feenstra

  redacteur Binnenland

De rechter stelt het kabinet een harde deadline van drie maanden in de zaak over het ophalen van vijf Nederlandse IS-vrouwen. De vrouwen willen al sinds 2018 dat hun strafzaak wordt beëindigd omdat ze niet bij hun rechtszaak in Nederland aanwezig kunnen zijn. De rechter geeft het kabinet nu nog drie maanden de tijd om te laten zien dat alles in het werk wordt gesteld om de vrouwen op te halen.

Als de vrouwen over drie maanden niet in Nederland zijn, moet het kabinet goed kunnen uitleggen waarom ophalen niet mogelijk was. Anders dreigen de strafzaken gesloten te worden. Er is dan geen hoger beroep meer mogelijk en de vrouwen kunnen nooit meer worden vervolgd voor lidmaatschap van een terroristische organisatie.

De rechtbank boog zich vandaag over dertien verzoeken. De acht andere verzoeken, die pas vandaag zijn ingediend, worden langer aangehouden. In die gevallen krijgt het kabinet dus meer tijd voordat er een nieuwe zitting is. Wat er gebeurt met de vijf vrouwen die hun zaak al in 2018 indienden, zal daarop ook van invloed zijn.

"Het loopt al jaren. De staat had ze al jaren geleden kunnen ophalen", zegt André Seebregts, advocaat van de IS-vrouwen, tegen de NOS. "De rechter heeft al jaren geleden opdracht gegeven ze op te halen, indien mogelijk. Het lijkt erop dat de staat eigenlijk niets heeft gedaan in die tijd."

Ilham B.

De vrouwen worden verdacht van deelname aan een terroristische organisatie en/of het voorbereiden van een terroristisch misdrijf. Ze hebben via hun advocaat laten weten gebruik te willen maken van het recht om bij hun zaak aanwezig te zijn, maar dat lukt niet, omdat ze niet zelfstandig het Koerdische gevangenenkamp in Noordoost-Syrië waar ze zitten, kunnen verlaten.

Het kabinet heeft altijd gezegd dat de IS-vrouwen niet worden opgehaald uit de kampen, omdat dat te gevaarlijk zou zijn. Maar begin juni bleek het in het geval van Ilham B. toch te kunnen. Vlak voordat de rechter haar strafvervolging definitief zou staken, werd de 29-jarige vrouw samen met haar twee kinderen naar Nederland gehaald.

De dertien IS-vrouwen van wie de zaken vandaag voorliggen bij de rechter, hopen op datzelfde lot.

Toezicht houden

Van de dertien vrouwen zitten er twaalf in het kamp Al Roj en een in kamp Al Hol. De AIVD, de NCTV en het Openbaar Ministerie willen dat de vrouwen naar Nederland worden gebracht. Door ze hier te berechten kan er na hun straf toezicht op ze worden gehouden, is de argumentatie.

En bij dat terughalen is haast geboden. Directeur-generaal Akerboom van de AIVD zei onlangs tegen de Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid dat al zeker 15 vrouwen op eigen houtje de kampen hebben verlaten.

Ook demissionair minister Grapperhaus zegt dat de tijd begint te dringen. Hij schreef in een Kamerbrief dat "de mogelijkheid bestaat dat de Koerdische autoriteiten op enig moment vrouwelijke uitreizigers gaan vrijlaten".

Straffeloosheid voorkomen

In het Kamerdebat over het repatriëren van Ilham B, afgelopen donderdag, zette demissionair minister Grapperhaus de deur op een kier voor het repatriëren van andere IS-vrouwen. "Straffeloosheid dient te allen tijde voorkomen te worden", benadrukte hij toen. De minister wees erop dat Nederland het van andere landen ook niet zou accepteren als ze terroristen niet zouden vervolgen.

Grapperhaus hield nadrukkelijk de mogelijkheid open dat in het geval van een deadline zal worden gekeken of ophalen mogelijk is. "Daarbij maken we drie afwegingen", somde Grapperhaus in het debat op: "We kijken naar de veiligheid in de regio, de internationale betrekkingen ter plaatse en de veiligheid van alle betrokkenen bij het ophalen van de vrouwen."

Berechten in de regio

Het merendeel van de Tweede Kamer ziet nog steeds het liefst dat de vrouwen in de regio worden berecht, in Syrië, Irak of voor een internationaal tribunaal. Volgens de ministers Grapperhaus en Kaag is daar geen zicht op. "Eigenlijk zijn er geen opties meer, alle paden zijn hiervoor afgewandeld", zei Kaag in het Kamerdebat.

Het komt dus aan op vervolging in Nederland. Het OM heeft tegen alle uitreizigers een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd. Ze staan internationaal gesignaleerd en hun paspoorten zijn ongeldig gemaakt.