Valse vaccinatiebewijzen booming business in Rusland, waar virus weer toeslaat

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Rusland gaat gebukt onder een nieuwe coronabesmettingsgolf, aangejaagd door de besmettelijkere deltavariant van het virus. Een paar weken geleden nog riepen de autoriteiten trots dat corona in Rusland 'overwonnen' was, maar die tijd is voorbij. Alleen al vandaag werden bijna 25.000 nieuwe besmettingen gemeld, het hoogste aantal sinds januari.

Ook de sterftecijfers door corona zijn sinds het begin van de pandemie niet zo hoog geweest. Vandaag werden 697 coronadoden gemeld, de vijfde dag op rij dat een nieuw record werd gevestigd.

Toch willen de Russische autoriteiten niets weten van een nieuwe lockdown. In plaats daarvan hebben ze een andere vergaande maatregel ingevoerd: vaccinatieplicht voor de meeste Russen. De afgelopen maanden heeft slechts 12 procent van de bevolking zich laten inenten; daarmee ligt de vaccinatiegraad een stuk lager dan in veel andere landen.

Boete of ontslag

Maar het wantrouwen ten aanzien van het vaccin is groot en de urgentie wordt niet gevoeld. "Ik ben al ziek geweest" of "Ik heb een sterk immuunsysteem" zijn veelgehoorde reacties. Of: "Ik laat me niet prikken, ik ben geen laboratoriummuis." Volgens een laatste opiniepeiling weigert 1 op de 3 Russen zich te laten vaccineren, ongeacht de omstandigheden.

Wie geen prik haalt, kan vanaf nu ontslagen worden of op non-actief worden gesteld zonder salaris. Werkgevers krijgen hoge boetes als hun personeel zich niet laat prikken. En ook om te mogen dineren in een restaurant, of een wandeling in het stadspark te maken moeten Russen nu een bewijs van vaccinatie overleggen in de vorm van een QR-code.

En dus wordt er onder Russen gezocht naar alternatieven op de zwarte markt. Het resultaat? Een levendige handel in valse vaccinatiebewijzen.

Hoe die handel gaat en wat Russen beweegt om ze aan te schaffen (of niet), zie je in deze reportage van Iris de Graaf voor het NOS Journaal:

Vladimir Oeljanov is IT-expert en volgt de nieuwe handel nauwgezet. "Die verkoop van illegale certificaten ontwikkelt zich op dit moment zeer actief: de vraag vanuit de bevolking is enorm", zegt hij. "En er zijn veel mensen die extra willen bijverdienen, zoals onderbetaalde artsen of medewerkers van de overheid. Zij hebben toegang tot de systemen en kunnen makkelijk informatie manipuleren."

Daarnaast vertrouwt ook een deel van het medisch personeel in Rusland vaccins van eigen bodem niet: volgens een peiling van de krant Takiye Dela wil een derde van de zorgverleners zich niet laten inenten. Maar ook zij hebben een bewijs nodig om hun werk te mogen blijven doen. De BBC sprak een aantal artsen in Moskou, die hen vertelden dat er collega-artsen zijn die valse certificaten fabriceren, net als medewerkers van poliklinieken die de vaccins toedienen.

Toch is het kopen van dit soort valse bewijzen niet ongevaarlijk. Mensen kunnen hoge boetes krijgen, of zelfs een jaar gevangenisstraf. "Als in de rechtbank wordt bewezen dat iemand met zo'n nepcertificaat heeft bijgedragen aan de besmetting van een grote groep mensen, of dat het zelfs heeft geleid tot de dood, dan kan dat serieuze gevolgen hebben", aldus Oeljanov.

Op straat lopen de meningen uiteen. De 18-jarige Ivan begrijpt niet dat mensen boetes of straffen riskeren. "Voor mij is het niet de moeite waard om hiervoor de gevangenis in te gaan", schudt hij zijn hoofd. "Ik bestel wel wat te eten, of ga naar de supermarkt. Of beter nog: ik zoek een meisje dat voor me kookt."

Maar voor veel Russen die bang zijn hun baan te verliezen, wordt een vals bewijs toch gezien als het beste alternatief. "Wij zijn in Rusland altijd op zoek naar manieren om de maatregelen te omzeilen. Alles om dat vaccin maar niet te hoeven nemen", zo horen we.

En op de vraag hoe het zit met de ethische kant van deze handel, klinkt het bij een Moskoviet: "Aan de ene kant is dit natuurlijk verkeerd. Maar aan de andere kant: mensen ontslaan omdat ze geen QR-code hebben ook. Wat moeten we dan, honger lijden?"

De jonge alleenstaande moeder Nadezjda snapt het wel. Ook zij is van plan een bestelling te plaatsen via Telegram. "Maar alleen omdat ik mijn werk wil behouden, om te overleven. Anders zou ik het nooit doen."