EU en VS veroordelen 'ongekende kaping vliegtuig door Wit-Rusland'
Internationaal wordt met verbijstering gereageerd op de omleiding van een vliegtuig door Wit-Rusland, voor de arrestatie van de blogger en journalist Roman Protasevitsj. Demissionair premier Rutte noemt de actie "ongekend en onaanvaardbaar". Andere EU-leiders spreken van "staatsterrorisme" en "piraterij".
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, noemt het incident volkomen onaanvaardbaar en vindt dat er sancties moeten volgen voor degenen die verantwoordelijk zijn.
Ook de VS heeft zijn verontwaardiging uitgesproken. Minister Blinken van Buitenlandse Zaken roept Wit-Rusland in een verklaring op Protasevitsj onmiddellijk vrij te laten. Blinken spreekt van een "schokkende actie". Hij wil dat de ICAO, de VN-organisatie die gaat over burgerluchtvaart, zo snel mogelijk bij elkaar komt.
Het Ryanair-vliegtuig, waarin de oud-hoofdredacteur van het Telegramkanaal Nexta zat, was onderweg van Athene naar Vilnius, twee EU-hoofdsteden. Het werd zondagmiddag door de Wit-Russische autoriteiten onder valse voorwendselen omgeleid naar Minsk. Daar werd Protasevitsj gearresteerd; hij werd al langer door de Wit-Russische autoriteiten gezocht.
Na vijf uur mocht het vliegtuig met de andere passagiers doorvliegen naar Vilnius, waar het zondagavond aankwam. Het ophouden van een EU-vlucht lijkt een actie zonder precedent.
'Staatsterrorisme'
"Het kapen van een passagiersvliegtuig is een ongekende daad van staatsterrorisme", schrijft de Poolse premier Morawiecki op Twitter. Hij wil dat het incident wordt besproken op een EU-top. Ook stelt hij extra sancties tegen Wit-Rusland voor, waaronder een vliegverbod voor Wit-Russische vliegmaatschappijen.
Oppositieleden in Wit-Rusland spreken van een ongekende aantasting van het internationale luchtruim. De "bizarre actie" van de Wit-Russische president Loekasjenko heeft volgens de Britse minister van Buitenlandse Zaken Raab ernstige gevolgen.
De Ryanair-vlucht was vanuit Athene onderweg naar Vilnius, toen de bemanning van het toestel door Wit-Rusland gesommeerd werd om te landen in Minsk. Als reden werd een mogelijke veiligheidsdreiging opgegeven. Het vliegtuig werd door een Wit-Russisch gevechtsvliegtuig naar het vliegveld geëscorteerd. Daartoe gaf president Loekasjenko zelf opdracht, volgens het Wit-Russische persbureau Belta.
Eenmaal geland werd er volgens Ryanair niks verdachts gevonden. Later werd duidelijk dat de vlucht door de autoriteiten tot landen was gedwongen op basis van een valse bommelding. De vliegmaatschappij zegt nationale en Europese autoriteiten op de hoogte te hebben gesteld en heeft excuses aangeboden aan de passagiers vanwege een "betreurenswaardige vertraging". Over het achterblijven van passagiers in Minsk zegt Ryanair niets.
'Weerzinwekkend'
Volgens de Litouwse president Nauseda heeft een dergelijke kaping van een passagiersvliegtuig door een staat niet eerder plaatsgevonden. Hij noemt het een "weerzinwekkende actie" en eist de onmiddellijke vrijlating van Pratasevitsj. Ook het Griekse ministerie van Buitenlandse Zaken veroordeelde de "staatskaping" en spreekt van piraterij.
Secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO noemt de "gedwongen landing" een ernstig en gevaarlijk incident, dat internationaal onderzoek vereist.
In het vliegtuig zaten ruim 100 passagiers. "Ik krijg de doodstraf", zei Protasevitsj vlak voordat hij werd opgepakt tegen een medereiziger, schrijft de Litouwse nieuwssite Delfi. Het is onbekend waar de journalist naartoe is gebracht.
Sinds november vorig jaar staat Roman Protasevitsj op een lijst van de Wit-Russische KGB als persoon die "betrokken is bij terroristische activiteiten". Hij wordt beschuldigd van het organiseren van demonstraties en rellen in Minsk, en van het aanzetten tot vijandigheden tegen de autoriteiten en de politie. Protasevitsj hangt een jarenlange celstraf boven het hoofd omdat hij op de lijst van terroristen staat. Nexta speelde een grote rol bij het organiseren van de demonstraties.
