Strijd om Poolse mediareus: rechter schort overname door staatsoliebedrijf op
De overname van een grote Poolse uitgever van kranten, tv-zenders en nieuwssites door het Poolse staatsoliebedrijf PKN Orlen is door de rechter opgeschort. Dat meldt de Poolse ombudsman, die de overname heeft aangevochten. De aankoop zou volgens Poolse oppositiepartijen en journalisten leiden tot aantasting van de persvrijheid in Polen.
Het gaat om Polska Press, de grootste uitgever van lokale kranten en nieuwswebsites. Het bedrijf is marktleider in bijna alle woiwodschappen (provincies) van Polen en bereikt maandelijks 17,4 miljoen Polen, ongeveer de helft van de bevolking.
Prominente politici van de rechts-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) hebben de overname door PKN Orlen aangemoedigd, met als argument dat de uitgeverij voor de aankoop in handen was van het Duitse mediabedrijf Verlagsgruppe Passau. PiS-leider Kaczynski noemde de overname "het beste nieuws dat ik in jaren heb gehoord".
PiS-politici pleiten voor 'herpolenisering' van de Poolse pers. Wanneer mediabedrijven in handen zijn van Poolse eigenaren, wordt buitenlandse invloed voorkomen, zo luidt de redenering.
Ombudsman tegen mededingsautoriteit
De overname is tijdelijk opgeschort, omdat er op dit moment nog een rechtszaak loopt van de Poolse ombudsman tegen de mededingingsautoriteit. Die heeft de aankoop door het staatsoliebedrijf goedgekeurd, omdat de aankoop van Polska Press niet zou leiden tot een aantasting van een divers medialandschap.
Maar volgens de ombudsman, PiS-criticus Adam Bodnar, is onvoldoende onderbouwd hoe de persvrijheid gewaarborgd zal blijven. "Een bedrijf dat in handen is van politici kan eenvoudig invloed uitoefenen op de verschillende redacties van Polska Press. Op die manier kunnen mediatitels worden omgebogen tot propagandakanalen", zegt Bodnar.
De voorzitter van de mededingingsautoriteit, die onder direct gezag van de premier valt, noemde de uitspraken van Bodnar "onbegrijpelijk". In een verklaring schrijft de instantie te onderzoeken of ze juridische stappen kan ondernemen tegen het opschorten van de media-overname.
Hoofdredacteur vervangen
Zorgen om aantasting van de persvrijheid zijn niet uit de lucht gegrepen. Polen daalt al jaren op de wereldranglijst van vrije pers van Reporter Without Borders. Het land zakte in vijf jaar van plaats 18 naar 62, en staat nu onder landen als Bosnië, Niger en Senegal.
Oliebedrijf PKN Orlen zegt Polska Press niet voor ideologische doeleinden te hebben overgenomen, maar om de olie- en mediatak elkaar te laten versterken op gebied van big data en sales. Critici zetten vraagtekens bij die verklaring, omdat Orlen-eigenaar Daniel Obajtek bekendstaat als PiS-aanhanger. Volgens de links-liberale krant Wyborcza dankt hij zijn carrière aan zijn loyaliteit aan de PiS-partij.
Obajtek laat via Twitter weten dat hij de rechtelijke uitspraak niet erkent, omdat de aankoop al volledig is afgerond. "Wij zullen onze rechten beschermen", schrijft hij.
Het is onduidelijk wat de opschorting van de overname voor Polska Press betekent. De dagelijkse leiding over het bedrijf is al overgenomen. Twee weken geleden werd de hoofdredacteur van het mediabedrijf de laan uitgestuurd en vervangen door een journalist van het rechts-populistische tijdschrift Gazeta Polska. Enkele dagen later vertrok de bestuursvoorzitter van het bedrijf.
Zorgen vanuit de EU
Vanuit de Europese Unie klinken al langere tijd zorgen over de aantasting van de rechtsstaat in Polen en Hongarije. Afgelopen najaar blokkeerden de twee landen lange tijd de EU-begroting en het coronahulpfonds, vanwege een koppeling tussen subsidies en het schenden van fundamentele waarden van de EU. In Hongarije zijn al eerder nieuwsmedia overgenomen door aanhangers van de regering.
Onlangs gingen Poolse tv-zenders op zwart en kleurden voorpagina's van kranten zwart in een protest tegen een nieuwe mediabelasting, die wordt gezien als een manier om de media te beteugelen. De PiS-getrouwe publieke omroep kreeg juist een budgetverhoging.
