Gezondheidsraad ziet ruimte voor keuze bij AstraZeneca, maar 'eerder advies niet veranderd'

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Ben je jonger dan 60 jaar en wil je toch geprikt worden met het AstraZeneca-vaccin? Dan zou je die keuze zelf moeten kunnen maken, zegt de Gezondheidsraad desgevraagd tegen de NOS. Diezelfde raad adviseerde vorige week om mensen onder de 60 een alternatief vaccin aan te bieden. Minister De Jonge nam dat advies over.

"Wat ons betreft kan het, maar het is aan de minister om dat te beslissen", zegt een woordvoerder van de Gezondheidsraad nu over de keuzevrijheid.

Ook onafhankelijke deskundigen staan achter het idee om 60-minners zelf te laten kiezen of ze AstraZeneca willen. Het ministerie van Volksgezondheid vindt het geen goed idee. "Het is niet verstandig en er zijn alternatieven", zegt een woordvoerder.

'Aan advies is niets veranderd'

Volgens de Gezondheidsraad is het advies van vorige week nog altijd hetzelfde. "Aan dit advies is niets veranderd", zegt de raad in een persbericht naar aanleiding van deze publicatie. "De Gezondheidsraad heeft niet geadviseerd over een keuzemodel en zal dat ook niet doen. Als die indruk is ontstaan, dan berust dat op een misverstand."

Een woordvoerder zei eerder tegen de NOS dat de discussie over keuzevrijheid los staat van het advies. "Het advies van de Gezondheidsraad gaat over de uitvoering van het landelijke vaccinatieprogramma, en welke vaccins er bij voorkeur aangeboden worden aan bepaalde patiëntengroepen. Dat staat los van de juridische ruimte die artsen altijd hebben om van richtlijnen en adviezen af te wijken."

Deskundigen betwijfelen dat. "Dit is niet wat ze afgelopen donderdag gezegd hebben", zegt hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond. "Voortschrijdend inzicht?" Epidemioloog Frits Rosendaal (LUMC) denkt ook dat het advies is aangepast en reageert opgetogen. "Gelukkig maar."

Vier dagen geleden gaf de Gezondheidsraad het advies om 60-minners een alternatief vaccin aan te bieden vanwege de zeer zeldzame bijwerking van de combinatie van trombose en een laag aantal bloedplaatjes. Dat advies is gebaseerd op de afweging dat het risico om te sterven aan corona vanaf 60 jaar flink toeneemt en de kans op de zeer zeldzame bijwerking groter is voor mensen onder de 60, zegt de raad. "Maar als er individueel mensen zijn die een andere risico-afweging maken, dan moeten ze dat vooral doen."

Eerder besloten Duitsland en Italië al om mensen onder de 60 de keuze te geven of ze AstraZeneca willen. In Duitsland leidde dat tot een run op de vaccinatiewebsite van een regio in Beieren.

"Ik ben het er volledig mee eens dat 60-minners zelf de keuze moeten krijgen", reageert Ben van der Zeijst, emeritus hoogleraar vaccins, voormalig directeur van het Nederlandse Vaccin Instituut en voormalig hoofd Vaccins van het RIVM. "Het huidige advies is niet zo'n afgewogen advies, in vergelijking met bijvoorbeeld het advies uit het Verenigd Koninkrijk. Er is alleen naar de mogelijke gevaren gekeken en niet naar de voordelen."

Ook hoogleraar Van Egmond lijkt het een "uitstekend plan". "Aangezien de risico's op ernstige gevolgen van corona bij bijna iedereen (boven de 30) groter zijn dan de kans op deze kleine bijwerking, vind ik ook dat je dat goed moet uitleggen aan mensen en dan zelf laten beslissen."

Daar is LUMC-epidemioloog Rosendaal het mee eens. "De voordelen zijn vele malen groter dan de nadelen. In die context is het raar als mensen daar niet zelf voor mogen kiezen." Zo kan ieder zijn eigen risico-afweging maken, zegt immunoloog Dimitri Diavatopoulos. "En houd je een autonome keuze. Het is een betere oplossing dan het zwart-witte advies dat er eerst lag."

Onder meer voor de huisartsen zou het goed nieuws zijn als er inderdaad een keuzemogelijkheid komt. Volgens de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) is er veel frustratie over de kwetsbare groepen onder de 60 jaar die nu niet geprikt kunnen worden. "Er moet echt op korte termijn perspectief en een oplossing komen", zegt een woordvoerder.

Eerder gingen al geluiden rond dat een aantal huisartsen gewoon door zou gaan met prikken bij 60-minners, ondanks het nieuwe beleid. Dat is volgens de LHV niet de bedoeling. "We adviseren om naar het beleid te luisteren. Als je dat als huisarts niet doet, ben je juridisch kwetsbaar."

Demissionair minister Hugo de Jonge noemde het eventuele doorgaan met prikken vandaag ook "onverstandig".