Zorgen om 'zwabberbeleid' rond AstraZeneca; trombose-experts begrijpen prikstop niet

• Maartje Geels

  redacteur Online

Trombose-experts begrijpen niets van het besluit om tijdelijk te stoppen met het inenten van Nederlanders onder 60 jaar met het AstraZeneca-vaccin. Afgelopen vrijdag werd die tijdelijke prikstop ingesteld, vanwege bloedstollingsproblemen bij enkele gevaccineerden. De stop geldt in ieder geval tot en met aanstaande woensdag.

De experts wijzen erop dat het stopzetten van de prik tot onrust leidt. Stoppen, zo vinden zij, levert bovendien een groter risico voor de volksgezondheid op dan doorprikken - ondanks de bekende bloedstollingsproblemen. "Alle trombose-collega's zijn verbijsterd", zegt internist en trombose-expert Saskia Middeldorp van het Radboudumc in Nijmegen.

"Het lijkt erop alsof de mensen die dit beslissen, zich niet realiseren wat voor implicaties deze stop heeft voor ons vaccinatieprogramma", zegt Middeldorp, doelend op het ministerie van Volksgezondheid. "Een stop leidt tot een berg mensen die moeten worden afgezegd voor het prikken. Dit beleid zorgt ervoor dat we veel trager vaccineren, maar ondertussen hebben we wel volle IC's en ziekenhuisafdelingen."

Haar collega Hugo ten Cate, hoogleraar klinische trombose aan het Maastricht UMC, is het daarmee eens. Hij wijst bij 1Limburg bovendien op de - volgens hem veel grotere - gevolgen voor de volksgezondheid door de huidige impasse. "Je kunt wel stoppen met vaccineren vanwege een heel klein risico, maar vervolgens is het gevaar voor de volksgezondheid veel groter. Al die ongevaccineerde mensen lopen een groter risico op covid."

Niet meer durven

Volgens Middeldorp zijn er veel mensen die zich wel wilden vaccineren, maar nu niet meer durven. Ook Ten Cate ziet dat. "Er wordt gedaan alsof er iets levensgevaarlijks is opgespoord wat onmiddellijk dient aangepakt te worden", zegt hij. "Mensen worden daar angstig van, vragen zich van alles af."

Directe aanleiding voor het besluit van het ministerie om wederom met AstraZeneca te stoppen, waren vijf nieuwe meldingen in Nederland bij vrouwen tussen de 25 en 65 jaar die waren ingeënt met het vaccin. In ons land zijn er inmiddels 400.000 prikken met AstraZeneca gezet.

Bij de vijf werd een ernstige vorm van trombose vastgesteld. Daarbij ontwikkelen mensen trombose - een overigens veelvoorkomende ziekte - in combinatie met een verlaagd aantal bloedplaatjes. Een van de vrouwen overleed aan de gevolgen van een bloedprop in de longen.

Ook uit andere Europese landen kwamen meldingen van ernstige trombose. In het Verenigd Koninkrijk ging het om 30 gevallen - waarvan 7 dodelijk - op 18 miljoen gezette prikken.

Hoogleraar virologie Marion Koopmans plaatste de kans op trombose na een AstraZeneca-prik dit weekend in perspectief. "De kans op trombose na AZ-vaccinatie zit tussen kans op overlijden door een aanval door een hond en kans op overlijden door bliksem":

Mogelijk heeft het vaccin het immuunsysteem zo sterk geactiveerd, dat het lichaam antistoffen heeft aangemaakt tegen de eigen bloedplaatjes. Zulke antistoffen zijn in het bloed terug te vinden, maar werden bij twee van de vijf Nederlandse meldingen niet gevonden. De overige drie meldingen worden nog onderzocht, zegt Bijwerkingencentrum Lareb.

Onduidelijk is of bij de Nederlandse meldingen sprake is van het ernstige ziektebeeld waar momenteel veel om te doen is. "Natuurlijk moet je zorgen dat je dit vreselijk goed uitzoekt maar dat gebeurt ook, in landelijk en Europees verband", reageert Middeldorp. "Ik ontken niet dat er geen aannemelijk verband is, alleen het is zo'n laag risico en de gevolgen van iedere keer een stop zijn groot."

'We voelen ons als experts roependen in de woestijn'

De internist zit in een e-mailgroep met zo'n honderd trombose-experts uit binnen- en buitenland. Net als veel van haar collega's begrijpt Middeldorp niet dat de tijdelijke prikstop is ingesteld zonder dat trombose-deskundigen daarover direct zijn geraadpleegd door het ministerie. "We voelen ons als experts als roependen in de woestijn."

Afgelopen maandag had een groep deskundigen, onder wie Middeldorp, nog volop contact met het Europees Medicijnagentschap over de Europese gevallen. Aanstaande woensdag verschijnt hierover vermoedelijk een nieuw rapport. "Het EMA is met grote haast nauwgezette adviezen aan het formuleren, waarom wachten we daar niet op?", reageert Middeldorp.

Experts wijzen erop dat het verband tussen het AstraZeneca-vaccin en het complexe ziektebeeld vooralsnog niet is vastgesteld. Maar mocht er wel een verband zijn, zo redeneren zij, dan is het risico op overlijden na een prik waarschijnlijk zeer klein.

Volgens Middeldorp is er dan ook sprake van een politiek besluit. Ook Ten Cate is het daarmee eens, evenals Frits Rosendaal, hoogleraar klinische epidemiologie, gespecialiseerd in trombose, en vasculair geneeskundige en hoogleraar Pieter Willem Kamphuisen. Zij spraken zich dit weekend in de Volkskrant uit tegen de nieuwe prikstop.

Middeldorp: "Mijn doel is echt niet dat de hele bevolking zich met AstraZeneca laat vaccineren. Maar dit is paniekvoetbal en een zwabberbeleid."