Bibian Mentel: laatbloeier, inspiratiebron, winnares en immer goedlachs boegbeeld

De tumor kon maar op één manier effectief bestreden worden: amputatie van het rechteronderbeen. Een persoonlijk drama. En een forse streep door de sportieve ambities van de toen 28-jarige Bibian Mentel.

De Olympische Winterspelen in Salt Lake City van 2002 lonkten immers nadrukkelijk voor de topper op de snowboardcross. "Ik wist toen al dat ik ooit weer op een snowboard zou staan".

De geboren optimist en doorzetter zou zich inderdaad nog flink laten gelden in de sneeuw en daarbuiten, ondanks haar handicap en de kanker die vele malen in haar lijf terugkeerde. Met haar kenmerkende glimlach en tomeloze ambitie trad ze alle uitdagingen tegemoet en meestal kwam ze als winnaar uit de strijd.

Maar de uitzaaiingen in haar hersenen lieten zich niet verdrijven. Mentel is 48 jaar geworden.

Opgezwollen enkel

Snowboarden was altijd al haar grote passie. In 1993 besloot de Loosdrechtse haar studie rechten eraan te geven om zich volledig op de sport te kunnen storten. Nationale titels op de halfpipe en cross volgden en in 1996 werkte de laatbloeier haar eerste wereldbekerwedstrijd af.

Aan een val tijdens de training in 1999 hield ze ingescheurde enkelbanden over. Een dikke rechterenkel ten spijt stond ze zes weken later alweer op een snowboard.

Maar de zwelling keerde steeds terug en uit nader onderzoek bleek een kwaadaardige tumor in het scheenbeen de boosdoener. Een eerste operatie baatte niet en hoewel er - risicovolle - alternatieven voorhanden waren, besloot Mentel het zekere voor het onzekere te nemen: amputatie van het onderbeen.

Als vanouds

Weg olympische aspiraties. Maar de gedrevenheid bleef: amper vier maanden na de ingreep stond ze met een prothese alweer op een plank in de sneeuw. Weer drie maanden verder gleed ze in januari 2002 naar de nationale titel. Bij de validen welteverstaan, als vanouds.

Daarmee begon een nieuw hoofdstuk voor de sportvrouw pur sang: op verzoek van de Nederlandse Ski Vereniging werd ze het uithangbord van het snowboarden voor mensen met een lichamelijke beperking.

Bijkomend plan was om de sport op de Paralympische Spelen te krijgen. Alleen: parasnowboarden bestónd feitelijk nog niet, laat staan dat er wedstrijden waren.

Verlossend telefoontje

Terwijl anderen zich op bestuurlijk en bureaucratisch gebied lieten gelden, ontdekte Mentel dat er genoeg interesse was voor parasnowboarden en dat mondde in 2007 uit in de eerste World Cup-wedstrijd.

Een jaar later volgde er zelfs een WK in het Amerikaanse Copper Mountain. De eerste wereldkampioene? Mentel!

En er viel nog meer te juichen. Vanuit Rusland, de organisator van de Olympische en Paralympische Spelen van 2014, kwam in 2012 een verlossend telefoontje. Sotsji was bereid de snowboardcross in het programma op te nemen.

Dat voelde als een overwinning, bekende Mentel. Bovendien bood het de drievoudig wereldkampioene de kans om alsnog haar olympische droom te laten uitkomen.

Dat lukte met glans. De 41-jarige atlete werd de eerste paralympisch kampioene in haar discipline.

'It's all about Mentelity'

Ondertussen had ze ook de Mentelity Foundation opgericht, een stichting die onder het motto 'It's all about Mentelity' kinderen en jongvolwassenen met een lichamelijke beperking aan het sporten wil krijgen. Kijk naar mogelijkheden in plaats van beperkingen.

De topsporttak leverde al vlot een aantal olympiërs af: zo werd Mentel in Sotsji vergezeld door de jonge snowboarders Chris Vos, Lisa Bunschoten en Merijn Koek.

Maar de kanker was nooit ver weg. Zo doemde de ziekte eind 2014 op in haar longen waaruit al eerder tumorcellen waren verwijderd. Opnieuw moest ze onder het mes. Maar niet voordat ze in februari 2015 in La Molina een vierde en vijfde wereldtitel (snowboardcross en 'banked slalom') aan haar palmares had toegevoegd.

In de zomer van 2016 manifesteerde de ziekte zich op een plek in de long waar snijden of bestralen te riskant was, terwijl een chemokuur onvoldoende soelaas zou bieden. Medische conclusie: uitbehandeld.

Grijs vrouwtje

Haar man Edwin Spee vond via internet een reddingsboei in Amerika: de MRI-dian, een noviteit waarmee kankercellen veel nauwkeuriger en met een hogere dosis aangevallen kunnen worden. Bij toeval - een item in het NOS Journaal ging erover - ontdekte het stel dat zo'n apparaat sinds kort ook in Amsterdam stond.

Twaalf behandelingen later mocht Mentel, moeder van een zoon (uit een eerdere relatie) en twee stiefdochters, blijven geloven in haar hardop uitgesproken droom van een toekomst als "grijs vrouwtje met kleinkinderen op schoot".

Bekijk hieronder de documentaire 'De Negen Levens van Bibian Mentel' uit 2018.

Begin 2017 snelde Mentel in het Canadese Big White naar twee gouden WK-medailles, de eerste nota bene op 5 februari, Wereldkankerdag. "Op zo'n moment schiet dan wel door mijn hoofd: het heeft zo moeten zijn."

Een paar maanden werden met succes kankercellen in de nek, bij de slokdarm en op een rib met succes bestreden. Maar door een in het ziekenhuis opgelopen bacterie viel Mentel in korte tijd tien kilo af en hing haar leven plots door iets heel anders dan kanker aan een zijden draadje.

Titanium wervel

Maar opnieuw krabbelde Mentel op en in maart 2018 prolongeerde de inmiddels 45-jarige atlete in Pyeongchang haar paralympische titel door in de crossfinale haar pupil Lisa Bunschoten te kloppen.

In Zuid-Korea, waar ze net als in Sotsji de Nederlandse vlaggendraagster mocht zijn, toonde ze zich dagen later ook op het onderdeel 'banked slalom' ongenaakbaar.

En dat terwijl luttele weken voor de Spelen een nekwervel - broos geworden door de vele bestralingen - vervangen was door een titanium frame. Van een serieuze voorbereiding op de laatste races in haar carrière was daardoor geen sprake geweest. "Ach, ik doe dit al bijna 25 jaar, langer dan Lisa zelfs bestaat dus. Ervaring wis je niet uit."

Voorbeeld en inspiratiebron

Pas nadat ze voor de tweede keer verkozen was tot Paralympisch Sporter van het Jaar, onthulde ze dat al vóór haar goldrush in Azië nieuwe plekjes op de longen waren aangetroffen.

"Ik ben al achttien jaar bezig met die ziekte", vertelde ze in het radioprogramma Langs de Lijn En Omstreken. "Het is een gegeven. De hoop om schoon te blijven heb ik een paar jaar geleden al opgegeven."

De plekjes waren onder controle, maar de tumor die daarna in de onderrug opdook, vergde een risicovolle operatie aan de ruggengraat. Het gezwel werd verwijderd, maar enkele zenuwbanen waren beklemd geraakt, met een incomplete dwarslaesie als gevolg.

Dancing with the stars

Desondanks schitterde Mentel in het najaar van 2019 in het tv-programma Dancing with the stars. Zittend in een rolstoel. "Ik wil Nederland laten zien dat dit kan en dat dit mogelijk is."

Ze haalde zelfs de finale, maar de pret daarover werd flink verpest door de ontdekking van een agressieve tumor in haar rug. Een aangetaste wervel dreigde te breken en weer was een risicovolle operatie onvermijdelijk.

Toen al werd rekening gehouden met het ergste, maar ook deze ingreep kwam ze goed door. Van zelfstandig lopen is het echter niet meer gekomen.

Voorbeeld en inspiratiebron

"Ik wil geen kasplantje zijn, maar zolang ik nog van de kinderen kan genieten en kan communiceren, ga ik door", hield Mentel zichzelf de laatste jaren voor. Daarnaast, merkte ze op, had kanker haar gek genoeg ook veel gebracht en een voller leven bezorgd.

Na een beenamputatie, vijf longoperaties, drie nekoperaties, vier rugoperaties en een dikke zeventig bestralingen hield haar lichaam ermee op.

De passie voor de sport, de weigering om te denken in beperkingen en haar onbegrensde dosis positivisme en doorzettingsvermogen maakten Bibian Mentel tot een boegbeeld voor de gehandicaptensport. En een voorbeeld en inspiratiebron voor velen.