Is het AstraZeneca-vaccin nou wel veilig? En zeven andere vragen
Het vaccin van AstraZeneca stond weer volop in de belangstelling. Denemarken besloot om tijdelijk niet met AstraZeneca te prikken vanwege bijwerkingen en daarna volgden andere Europese landen. Hieronder antwoorden op veelgestelde vragen.
Wat is er in Denemarken gebeurd?
In Denemarken zijn bij enkele mensen bloedproppen gevonden na een prik met AstraZeneca. Een van die mensen is overleden. Daarom heeft het Deense RIVM besloten om de vaccinaties met AstraZeneca twee weken op te schorten. Er zijn tot nu toe ruim 140.000 Denen gevaccineerd met AstraZeneca.
Volgens correspondent Rolien Créton gaat Denemarken uit van het voorzorgsprincipe: "Het is een moeilijke beslissing, zeggen ze, maar het RIVM hier wil het definitieve onderzoek van het Europees Medicijnagentschap (EMA) afwachten."
Zijn er eerder dit soort meldingen geweest?
Ja. Het EMA deed al onderzoek naar trombose-gevallen in Oostenrijk. Bij trombose raakt een bloedvat verstopt door een bloedstolsel. In Nederland is er tot nu toe één melding van vermoedelijke trombose geweest. Vandaag meldde het EMA dat het dertig meldingen van trombose ontving op vijf miljoen AstraZeneca-prikken in Europa.
De komende tijd zullen er meer meldingen van trombose opduiken, verwacht het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) dat namens Nederland mede oordeelt over de vaccins en waakt over de veiligheid. "Dat landen de vaccinatie hebben opgeschort heeft veel aandacht gekregen. Iedereen is hier nu dus alert op."
Is het AstraZeneca vaccin wel veilig?
Ja, zegt CBG-voorzitter Ton de Boer. "Ons oordeel over de veiligheid is onveranderd."
Het veiligheidscomité (PRAC) van het EMA ziet op dit moment geen aanwijzingen dat de vaccins de bloedstolsels veroorzaken. Het aantal trombosegevallen in de gevaccineerde groep is niet hoger dan in de totale bevolking, stelt het EMA.
"Bovendien is er geen duidelijk biologisch mechanisme dat zou verklaren hoe de vaccins bloedstolsels kunnen veroorzaken", zegt De Boer. "Dat is anders dan bijvoorbeeld bij de anticonceptiepil. We weten dat die de hoeveelheid eiwitten verhoogt die voor bloedstolling zorgen."
Toch is niet 100 procent zeker dat de vaccins geen trombose veroorzaken. "Het lijkt zeer onwaarschijnlijk en de voordelen van het vaccin wegen nog steeds op tegen de risico's. Maar we zijn hier extra alert op en blijven nieuwe meldingen extra snel onderzoeken."
Waarom gaan we in Nederland wél door met vaccineren?
Demissionair minister De Jonge vaart op het oordeel van het EMA. Nederland gaat dus gewoon door met prikken, zei hij vanmiddag.
Bovendien kleven er grote nadelen aan stoppen met vaccineren, benadrukt De Boer. "Het vaccin beschermt tegen covid-19. Als je het gebruikt stillegt dan accepteer je ook meer infecties, ziekenhuisopnames en overlijdens."
Waar komen deze meldingen ineens vandaan?
Volgens De Boer krijgen dagelijks ongeveer 47 mensen in Nederland trombose. Het kan dus zomaar gebeuren dat daar iemand tussen zit die net is geprikt. Dat iemand na een prik trombose krijgt, wil dus niet automatisch zeggen dat dit door het vaccin komt. Geen causaal verband dus, maar toeval: dat lijkt nu de meest voor de hand liggende verklaring, stelt het EMA.
Het vaccin is uitgebreid getest. Kunnen er dan toch nieuwe bijwerkingen opduiken?
Ja, het is mogelijk dat er nieuwe, zeldzame bijwerkingen worden ontdekt bij vaccins die al op de markt zijn. Het vaccin van AstraZeneca is goedgekeurd op basis van onderzoek bij zo'n 24.000 vrijwilligers. In zulke grootschalige studies komen de meeste bijwerkingen aan het licht, maar zeer zeldzame bijwerkingen pikken ze mogelijk niet op.
Wie miljoenen mensen gaat vaccineren kan dus nieuwe zeldzame bijwerkingen ontdekken. Dat is precies de reden dat verschillende organisaties de mogelijke bijwerkingen monitoren.
Stel dat uit het vervolgonderzoek van het EMA blijkt dat trombose tóch een bijwerking is, wat dan?
Dan wijzigen we als eerste de bijsluiter, zegt De Boer. Bovendien maakt het EMA dan opnieuw de balans op. "Trombose is namelijk niet fijn. Bloedstolsels ontstaan vaak in de benen en zijn daar relatief onschuldig en goed te behandelen. Maar als stolsels de longen bereiken en daar vast komen te zitten dan kan dat levensgevaarlijk zijn."
In het uiterste geval haalt het EMA een vaccin van de markt. Wanneer je dat punt bereikt, is volgens De Boer moeilijk te zeggen. "Het is altijd een afweging. Als je in een pandemie zit en nog geen enkel vaccins in handen hebt, accepteer je wat meer dan als je al drie andere vaccins hebt die goed werken."
Als ik het toch niet vertrouw, mag ik AstraZeneca weigeren en op een ander vaccin wachten?
Je kunt niet kiezen welk vaccin je krijgt. De GGD wijst erop dat niemand verplicht is om het AstraZeneca-vaccin te halen. Afzeggen kan altijd, ook al heb je al een afspraak ingepland. De vraag is alleen of en wanneer je een ander vaccin kunt krijgen.
