Treinen zijn te vol, zegt het OMT. Maar wat is de oplossing?

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Eerder uitten epidemiologen al hun zorgen, vandaag heeft ook het Outbreak Management Team zich in de discussie gemengd: de treinen zijn druk en dat is onwenselijk, is te lezen in het OMT-advies. Maar wat is de oplossing voor die drukte? Een nieuw ov-protocol, waar alle openbare vervoersbedrijven zich aan moeten houden? Strengere regels in het ov? Of mensen die niet noodzakelijk reizen, aanspreken op hun gedrag?

Het ov-protocol hoeft niet te worden aangepast, zegt Pedro Peters, voorzitter van OV-NL, dat vorig jaar samen met het kabinet het eerste ov-protocol maakte. "Als je kijkt naar de totale aantallen: 90 procent van het ov rijdt, terwijl het aantal reizigers 25 tot 30 procent van het gebruikelijke aantal bedraagt. Dan is het niet nodig om het protocol aan te passen. Over het geheel is er echt plek zat, met op sommige plekken wat drukte."

Het ov-protocol werd vorig jaar zomer opgesteld op basis van een OMT-advies. Het team adviseerde mondkapjes in te voeren omdat er geen 1,5 meter afstand kon worden gehouden in het openbaar vervoer. Dat advies werd opgevolgd: alle stoelen in de bussen, treinen en trams, mochten vanaf dat moment gebruikt worden, zolang er maar mondkapjes werden gedragen. De stickers die eerder ophingen om afstand te waarborgen, werden verwijderd. Nu lijkt het OMT daarop terug te komen: door drukte wordt het steeds moeilijker om afstand te houden en dat is onwenselijk, zegt het team.

De NS, OV-NL en reizigersvereniging Rover vinden dat verwarrend, en vinden het ook moeilijk om een oplossing te bedenken.

Wat is de oplossing?

Moet er vanuit de organisaties zelf iets worden veranderd? Anderhalvemetertreinen invoeren, of stoelen gaan afplakken? Volgens de NS zijn dat geen opties. "Vorig jaar hebben we als proef met een anderhalvemetertrein gereden en eigenlijk meteen al gemerkt dat dat geen optie is. Als je op 7 procent van je reizigersaantal zit, kan dat nog, maar niet met deze cijfers", zegt een woordvoerder. Ook stoelen afplakken is geen optie voor de NS. "Dan houd je ook nog steeds geen 1,5 meter afstand."

Zo zag die anderhalvemetertrein eruit:

Het dringende advies voor reizigers is nog steeds: reis alleen als het noodzakelijk is. Is een werkgeversverklaring of studieverklaring vragen aan de reizigers dan een optie? Ook niet, zegt de NS. "Dan leg je een nog zwaardere last op ons personeel. Er is al veel discussie in de trein over de mondkapjes, en zoiets moet eigenlijk worden gehandhaafd door de politie." Ook Peters van OV-NL vindt het een slecht idee.

Wel zou het een oplossing kunnen zijn om met 100 procent van al het openbaar vervoer te gaan rijden, in plaats van de 90 procent waarmee nu wordt gereden. "Maar dan moeten we daar wel geld voor krijgen. We krijgen nu maar 90 procent vergoed vanuit de overheid", zegt Peters. De NS denkt dat het uitbreiden van het aantal treinen niet gaat helpen. "Het zijn vooral de nachttreinen en de spitstoevoegers die nu zijn geschrapt. Daar merk je niet veel van."

Toch is extra inzet volgens Rover een goed idee. "Er is actie nodig bij de vervoerders: dat kan door treinen op maximale lengte te laten rijden, en zo nodig extra ruimte te bieden door touringscars in te huren. Hiervoor is wel financiële steun nodig vanuit het Rijk."

Tripje naar Zandvoort

Dan terug naar die noodzakelijke reizen, want een tripje naar Zandvoort bij lekker weer is natuurlijk niet noodzakelijk. "Als je zonder noodzakelijke reden reist, is het je eigen verantwoordelijkheid", zegt Peters. Ook de NS en Rover denken dat mensen zich moeten afvragen of het nodig is om in de trein te stappen. Rover: "Wij adviseren reizigers om er rekening mee te houden eventueel een trein later te kunnen nemen als de trein te vol lijkt."

En dan is het een kwestie van aan jezelf vragen of die reis wel belangrijk genoeg is, zegt gedragsdeskundige en epidemioloog Esther Metting. "Veel mensen denken: ach, ik ben maar één iemand, wat maakt die ene persoon extra nou uit? Als iedereen dat denkt, dan krijg je een grote groep."

Volgens Metting is het duidelijk waarom mensen er steeds meer op uit gaan, en dus ook met het openbaar vervoer reizen. "We weten - in vergelijking met vorig jaar - veel meer over het virus. Daarnaast zitten we al maanden in een lockdown, waar we niet overduidelijk de positieve effecten van zien. Het aantal besmettingen blijft ongeveer gelijk. Door die twee punten, in combinatie met het mentaal zwaar hebben, ontstaat er een afweging: blijf ik thuis en voel ik me rot, of ga ik toch de deur uit? Als je mentaal welzijn meespeelt, kan ik me voorstellen dat je voor naar buiten kiest."

Om het gedrag aan te passen, is het belangrijk om meer informatie te geven, maar ook om duidelijke regels te stellen. "Als je probeert de drukte aan de voorkant te remmen, kom je al ver. Leg mensen uit waarom iets gevaarlijk kan zijn of belangrijk is, en geef ze daarnaast handvatten om zich sneller hieraan te kunnen houden", zegt Metting. "Dan bedoel ik als NS nog duidelijker uitleggen waar je als reiziger drukte kan opzoeken in de app, maar ook kaarten verkopen per tijdslot, of het afplakken van stoelen."