Sneltest ligt straks in de supermarkt, maar er zijn nog veel vragen

• Ivo Landman

  redacteur Online

"Kom maar op met die sneltests!". De directeur van Tivoli Vredenburg is alvast enthousiast over het nieuws dat corona-zelftesten - als het meezit - vanaf april bij supermarkten en drogisterijen verkrijgbaar zijn. Ook scholen en de horeca zijn er blij mee. Maar het zelftesten roept wel wat vragen op. Hoe bewijs je bijvoorbeeld straks dat je zo'n test gedaan hebt?

Met klachten moet je straks nog steeds naar de teststraat. De thuistesten zijn juist geschikt voor mensen zonder symptomen. Ontmoetingen kunnen een stuk veiliger worden als we "preventief en hoogfrequent gebruik maken van zelftesten", zei demissionair minister De Jonge van Volksgezondheid vanmiddag.

Volgens microbioloog Jan Kluytmans zijn de uitslagen van de sneltesten iets minder zeker dan die van de PCR-test in de GGD-teststraten, maar betrouwbaar genoeg. "De PCR-test is gevoeliger. Die pakt iedereen eruit, maar die test duurt minstens een dag en je moet ervoor naar een teststraat. De sneltest is wat minder gevoelig, maar wat we hebben gezien is dat heel vaak testen meer waarde heeft dan weinig frequent testen met een hele gevoelige test."

Hoe test je jezelf met een sneltest? Verslaggever Joris van Poppel probeerde het uit:

Jeroen Bartelse van het Utrechtse podiumcomplex ziet het wel zitten. Hij hoopt dat de concertzalen sneller open kunnen als mensen massaal kunnen gaan zelftesten. "En dan kunnen we op den duur ook van die anderhalve meter af waardoor we veel meer mensen toe kunnen laten. Dit kan heel gunstig uitpakken voor het zomerfestivalseizoen."

De horeca vindt het ook goed nieuws. Koninklijke Horeca Nederland vindt dat cafés en restaurants met een 'slim maatregelenplan' sowieso open kunnen. Sneltesten mogen volgens de brancheorganisatie dan ook geen voorwaarde zijn voor heropening. "Maar als het kan werken om meer mogelijk te maken en de maatschappij sneller te laten opstarten, dan is dat positief", zegt een woordvoerder.

'Heb jij je test gedaan?'

Ook voor scholen - die nu bij één positief geteste leerling een hele klas vijf dagen naar huis moeten sturen - kunnen de zelftests een uitkomst zijn. Petra van Haren, voorzitter van de Algemene Verenging van Schoolleiders, heeft nog wel veel vragen.

"We willen heel graag dat leraren sneller getest kunnen worden, maar we weten nog niet wat dit betekent voor leerlingen", zegt ze bij Nieuws & Co op NPO Radio 1. "Wil je daar ook dat er getest gaat worden? Moet de schoolleider elke dag aan de deur gaan vragen: heb jij je test gedaan? Eigenlijk vraag je om vertrouwen, maar wil je dat dan gaan controleren en wat is het effect?"

Het draait inderdaad om vertrouwen, denkt ook microbioloog Rosanne Hertzberger. Ze zet zich al sinds begin dit jaar in voor laagdrempelig thuistesten voor het onderwijs. "De vraag is of je het allemaal elke keer moet laten aantonen. Je kunt ook een beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid. Als je mensen duidelijk maakt dat het risico op een schoolsluiting kleiner wordt als je dit doet, is de de kans groter dat mensen meedoen."

Dat geldt wellicht straks ook voor evenementen, want sneltesten bij de ingang kan een logistieke puzzel worden, verwacht Hertzberger. "Laat mensen thuis testen, maar maak het laagdrempelig. Zorg dat de sneltest is inbegrepen bij ticketprijs. En scholen zouden ook zelftests kunnen verstrekken."

Die lage drempel is volgens de microbioloog een belangrijk voordeel van thuistesten. "Mensen ervaren de swab in de teststraat als pijnlijk, vervelend of irritant. Als je het zelf thuis kunt doen is dat al een stuk minder onprettig. Ook voor ouders met schoolgaande kinderen die nu denken: jij gaat mijn kind niet testen. Als het thuis kan, en vrijwillig, doen ze het misschien wel."

Als de meeste mensen eerlijk zijn over hun thuistest zou dat al voldoende zijn, maar Hertzberger verwacht eigenlijk niet dat mensen snel zullen liegen over een zelftest. "Stel, je krijgt een uitslag met twee streepjes, positief dus, dan ben je dus echt hartstikke besmettelijk. En je gaat dan toch naar een restaurant of concert? Alleen al tegenover je vrienden kun je dat niet maken. Dan ben je wel echt wappie."

Visnet

Ze maakt zich wel enige zorgen over de vraag of huisgenoten van mensen met een positieve zelftest straks wel thuisblijven. "Ook dan moet het hele huishouden in quarantaine, en is bron- en contactonderzoek noodzakelijk."

En het wordt misschien nog het lastigst voor de onderzoekers en beleidsmakers. "Dit vereist iets waar ze niet zo goed in zijn: loslaten. Niet controleren, niet registreren geen data verzamelen. Je moet ervan uitgaan dat mensen dit kunnen. En dat ze het ook doen."

Minister De Jonge zei vanmiddag niet hoe het zelftesten precies in zijn werk moet gaan, wel dat hij de testen in ieder geval snel beschikbaar wil maken voor werkgevers, universiteiten, mbo's en hogescholen. "Wat we nu zien is dat mensen zich al bij klachten moeilijk laten testen. maar 35 procent van de mensen doet dat. Dat is jammer. Dat moet heel erg hard omhoog."

De minister wil de sneltesten gebruiken als een soort "visnet" door de samenleving. "Dat betekent hoogfrequente gebruik maken van zelftesten in het onderwijs, bij werkgevers, en wat mij betreft zo snel als mogelijk ook gewoon op de hoek van de straat bij de super."