Wat Navalny de komende 2,5 jaar te wachten staat in strafkolonie IK-2

• Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

In het stadje Pokrov, zo'n 100 ten oosten kilometer van Moskou, is oppositieleider Aleksej Navalny begonnen aan zijn nieuwe leven. Daar ligt strafkolonie IK-2, waar Navalny de komende 2,5 jaar gaat doorbrengen. Na zijn veroordeling eind februari werd Navalny overgebracht naar de regio Vladimir, waar hij in een detentiecentrum wachtte op zijn definitieve plek. Na een aantal dagen van de radar te zijn geweest, heeft Navalny laten weten dat hij nu in de strafkolonie is aangekomen, of naar eigen zeggen: "ons vriendelijke concentratiekamp".

In de Russische media verschenen de afgelopen tijd verschillende interviews met ex-gedetineerden die eerder straftijd hebben uitgezeten in IK-2. Het is één van de zwaarste gevangenissen in Rusland; een volledig beveiligde kolonie waarin gevangenen bijna compleet geïsoleerd zijn van de buitenwereld.

Een Russische strafkolonie lijkt niet op een westerse gevangenis. De gedetineerden verblijven niet in cellen, maar in barakken. Ze moeten hard werken, vaak onder slechte omstandigheden. Dat kunnen allerlei werkzaamheden zijn, zoals het schoonvegen van het kamp, het naaien van kleren of het vouwen van dozen. Volgens verhalen van ex-gedetineerden kan een werkdag tot achttien uur lang zijn.

Dagprogramma

Konstantin Kotov, een voormalig politiek gevangene die pas is vrijgekomen, werd in 2019 veroordeeld tot een straf in dezelfde strafkolonie. In een interview met de onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta vertelt Kotov hoe een dag in IK-2 eruit ziet.

"Je wordt om 06.00 uur wakker als de bel gaat. Iedereen staat snel op, kleedt zich aan en rent meteen naar de lokale verzamelplaats. Dat is een open ruimte waar iedereen moet staan, naar het volkslied luistert en vijf minuten lichamelijke oefeningen doet. Daarna wassen, ontbijt en wachten op je taak van de dag. Je gaat naaien, houtbewerken of verf maken."

Na een lange dag was slapen niet makkelijk. "Van 21.00 tot 22.00 uur hadden we een uur persoonlijke tijd om te lezen of een brief te schrijven. Op elk ander moment was dat verboden. Stipt om 22.00 uur ging het licht uit." Daarna zouden gedetineerden om het uur wakker gemaakt worden met een zaklamp in het gezicht, om te controleren of iedereen er wel was.

De strafkolonie IK-2 biedt plek voor zo'n 800 mensen. Gedetineerden wonen in barakken van twee verdiepingen. Per zaal slapen ze met honderd man op stapelbedden. Per jaar heeft een gedetineerde officieel recht op zes korte bezoekjes van vier uur en vier lange bezoeken van drie dagen van familie of vrienden.

Verder mag een gevangene per jaar zes pakketten ontvangen met spullen van buitenaf.

'Geen bezoek, praten was verboden'

Dmitri Demoesjkin, een nationalist die twee jaar moest uitzitten in IK-2 voor het aanzetten tot haat, schetst een ander beeld op de Russische nieuwssite Znak.com. "In die twee jaar mocht ik helemaal geen bezoek ontvangen. Mijn advocaat heb ik slechts twee keer gezien, waarbij ik alleen onder toezicht van bewakers en achter glas met hem mocht praten." Hij ontving slechts enkele brieven van buitenaf, van pakketten met spullen was geen sprake.

Demoesjkin beschrijft in het interview ook hoe de gevangenen constant onder controle stonden van de bewakers. "Wij moesten altijd onze handen achter de rug houden en ons hoofd naar beneden houden als we uit onze cel waren. Praten of vrij rondlopen was verboden; we moesten zitten, staan of andere bevelen opvolgen."

Demoesjkin vertelt verder dat hij het altijd koud had en honger had. "Ik woog 105 kilo toen ik binnenkwam, 60 toen ik de gevangenis verliet. Mijn ribben staken uit."

Kotov vertelt dat hij zelf niet gemarteld is, maar het wel heeft zien gebeuren. "Als iemand iets verkeerds had gedaan, zelfs iets kleins, werden ze geslagen. Bijvoorbeeld met de poten van een kruk op hun hielen geslagen." In een interview met The Moscow Times zei Kotov dat hij denkt zelf met rust te zijn gelaten, omdat hij een publiek gezicht is. Een factor die ook zou kunnen voorkomen dat Navalny te maken krijgt met fysiek geweld.

Over een ding zijn zowel Demoesjkin als Kotov het eens: het bestuur van de kolonie probeerde hen op alle mogelijke manieren te isoleren van de buitenwereld. Zonder telefoon, internet en met alleen federale nieuwskanalen op de televisie in de gezamenlijke ruimte. Navalny's advocaten lieten weten dat de oppositieleider pas op z'n vroegst in augustus 2023 zal worden vrijgelaten.

Spelen met vuur

De behandeling van Navalny heeft de relatie tussen de EU en Rusland flink onder spanning gezet. Het hoofd van het Russische gevangeniswezen FSIN, Aleksandr Kalasjnikov, zei vorige week dat hij kon garanderen dat Navalny's 'gezondheid of leven' geen gevaar zal lopen tijdens zijn gevangenisstraf. Gisteren werd diezelfde Kalasjnikov aangewezen als een van de personen die door de EU en de VS op de sanctielijst is gezet.

Bovendien hebben de Verenigde Staten de export van defensietechnologie naar Rusland verboden. Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Rusland noemde de sancties een "vijandige anti-Russische aanval" en ontkende opnieuw dat het iets te maken heeft met de vergiftiging van Navalny. Verder waarschuwde het ministerie de VS om "niet met vuur te spelen".