Hoe kwam de rechtbank tot het vonnis in de zaak-Nicky Verstappen?
Ruim 22 jaar na de verdwijning van Nicky Verstappen op de Brunssummerheide is er een uitspraak in de zaak gedaan. De rechtbank in Maastricht acht Jos B. schuldig aan het seksueel misbruiken en het ontvoeren van de 11-jarige Nicky Verstappen met de dood tot gevolg.
B. (58) is veroordeeld tot 12 jaar cel. Ook kreeg hij er nog zes maanden bij voor het bezit van kinderporno. Het Openbaar Ministerie had vijftien jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging geëist. Indien de rechtbank geen tbs zou opleggen, vroeg het OM achttien jaar cel.
Hoe komt de rechtbank tot zo'n vonnis? Waarom is er geen tbs opgelegd en waarom kan doodslag niet bewezen worden, maar wordt Jos B. wel verantwoordelijk gehouden voor de dood van Nicky Verstappen? We vragen het drie deskundigen.
Waarom geen tbs?
Jos B. weigerde mee te werken aan onderzoek in het Pieter Baan Centrum. Toch heeft de rechter hem geen tbs opgelegd. De rechter acht B. volledig toerekeningsvatbaar.
Hjalmar van Marle is emeritus hoogleraar forensische psychiatrie. Tussen 1990 en 1996 was hij geneesheer-directeur van het Pieter Baan Centrum in Utrecht. "Dat de rechtbank geen tbs heeft opgelegd valt goed te verklaren. Tbs wordt namelijk alleen opgelegd als er een gevaar is op recidive", zegt Van Marle. "Hij heeft de laatste jaren geen veroordeling gehad".
De emeritus hoogleraar vindt dat de rechtbank zich in het niet opleggen van tbs "op het juiste beroept". B. lijdt aan een pedofiele stoornis, zegt de rechtbank. Maar niet iedere veroordeelde pedofiel gaat opnieuw in de fout. Lonneke Stevens, hoogleraar strafrecht in Amsterdam: "Het OM baseerde zich wat betreft tbs op een soort algemeen recidive-rapport, en daarin ging de rechtbank niet mee. Dat vind ik heel sterk, want algemene statistieken zeggen niks over individuele aansprakelijkheid en recidivekansen", aldus Stevens.
Enkele belangrijke momenten uit het vonnis van de drie rechters kan je hier terugkijken:
Voormalig strafrechter Frank Wieland vindt het wel "opmerkelijk dat ze geen tbs hebben opgelegd". Tot zijn pensioen vorig jaar was hij 33 jaar lang strafrechter. Wieland was degene die Holleeder tot levenslang veroordeelde. Toch snapt hij de verklaring van de rechtbank. "Sinds de dood van Nicky is er geen sprake geweest van recidive en dat kunnen ze zeker weten omdat zijn dna in de databank geen match met andere zaken heeft opgeleverd."
Waarom geen doodslag?
De rechtbank heeft Jos B. schuldig bevonden aan het seksueel misbruiken en het ontvoeren van Nicky Verstappen, met de dood tot gevolg. Maar dus niet aan doodslag. Hoogleraar strafrecht Stevens: "De belangrijkste veroordeling is misbruik en niet doodslag. Dat doodslag hem niet wordt aangerekend is begrijpelijk, want dat kan niet als er geen doodsoorzaak is en geen sporen van geweld en geen getuigen."
De rechtbank houdt Jos B. wel verantwoordelijk voor de dood van Nicky Verstappen. "Zonder u, zonder uw handelen, had Nicky Verstappen op 11 augustus 1998 nog geleefd." B. had volgens de rechter weliswaar niet de bedoeling de jongen te doden, "maar het is wel een gevolg dat u kan worden toegerekend".
Bij iedere zaak, maar zeker in dit soort ingewikkelde zaken wordt in de raadkamer uitgebreid gesproken en nagedacht om tot een vonnis te komen. Hoe dat werkt leggen (oud)-rechters Frank Wieland en Rogier Sonneveldt uit in deze video:
Frank Wieland benadrukt dat "vrijheidsberoving met de dood tot gevolg" is gebaseerd op de modus operandi van B. bij ontuchtzaken in '84 en '85. "Waarbij hij jongens vanachter benaderde en de hand op de mond legde, ze op de buik dwong en bovenop ze ging liggen. Er is geen aanwijzing dat hij Nicky met geweld om het leven heeft gebracht."
Weegt het mee dat B. zijn mond houdt?
Iets dat niet met de straf te maken heeft, maar waar de rechtbank wel zwaar aan tilt, is het zwijgen van B. sinds zijn aanhouding. "U heeft keer op keer gezwegen. Maar u wekte wel de suggestie meer te weten (...) U mag aan uw eigen belang denken, maar de kwetsende manier waarop u dat heeft gedaan, rekent de rechtbank u zwaar aan."
Hoogleraar Stevens is gepromoveerd op zwijgrecht in strafzaken. "Het feit dat hij niet spreekt, sterkt de rechter in de overtuiging dat het moet zijn gegaan zoals het Openbaar Ministerie stelt. En niet zoals Jos B. verklaart. Zijn eigen verhaal wordt daarmee minder geloofwaardig."
"Maar", stelt Stevens, "het is niet zo dat de rechtbank het vonnis aanpast omdat B. zwijgt. Hij wordt veroordeeld op basis van het bewijs dat er is. Niet op basis van het zwijgrecht."
'Dapper en zorgvuldig'
Volgens de deskundigen heeft de rechtbank zich niet laten beïnvloeden door druk van buitenaf. Wieland: "Ze hebben zich verre van de maatschappelijke druk gehouden." Van Marle: "Een rechter hoort zich hier niet mee bezig te houden, hoe lastig dit ook is. Je wordt als rechter al gauw gewraakt. In dit vonnis is de rechter uiterst zorgvuldig geweest, en ook dapper. Het vonnis doet recht aan de veroordeelde en aan de nabestaanden."
