Bulgaren gaan al maanden de straat op, ook voor ons belastinggeld
Coronavirus of niet, in Bulgarije wordt al 72 dagen lang iedere dag gedemonstreerd tegen de regering. Ook in Den Haag was vanmiddag een kleine betoging van Bulgaarse Nederlanders om aandacht te vragen voor de situatie in het Zuidoost-Europese land.
De corruptie in Bulgarije is veel te groot, vinden de demonstranten. Het land geldt als de armste lidstaat van de EU, waar het in 2007 lid van werd. Volgens de betogers worden overheidsfondsen en subsidiegeld er volop misbruikt. Voor een groot deel gaat het daarbij om Europees - en dus ook Nederlands - geld.
In de Bulgaarse hoofdstad Sofia staan de meeste dagen een paar honderd man te demonstreren, maar ongeveer eens per week is het protest veel groter en komen er tienduizenden mensen op af. Hun voornaamste kreet: "Aftreden!"
Een van de deelnemers aan het protest in Sofia is een vrouw die met haar negenjarige dochter de straat op is gegaan. "Bulgarije verliest ieder jaar miljarden aan corruptie", zegt ze. "Dat is deels Europees geld dat wordt gegeven om ons land te ontwikkelen, zodat we op een Europees welvaartsniveau komen. Maar in plaats daarvan staan we laatste in elke Europese ranglijst."
Volgens een andere demonstrant, de jonge makelaar Alisa, kan de EU beter helemaal geen geld meer geven aan Bulgarije. "Het geld wordt toch niet op de juiste manier gebruikt."
Bekendste schandaal
Er zijn in Bulgarije meerdere schandalen met EU-geld aan het licht gekomen, waarvan het bekendste gaat over guesthouses. In tegenstelling tot wat die term doet vermoeden, blijken gasten daar lang niet altijd welkom. Terwijl de verblijven deels bekostigd zouden zijn met geld van de EU.
Een voorbeeld van zo'n 'guesthouse' ligt op een kleine twee uur rijden van de protesten in hoofdstad Sofia, in een toeristische bergregio. Vanaf de weg is het nauwelijks te zien. De eigenaar, oud-staatssecretaris van Economische Zaken Manolev, heeft doeken aan de hekken gehangen. "Waarschijnlijk om media het zicht te ontnemen", zegt onderzoeksjournalist Marieta Dimitrova.
Zij kreeg anderhalf jaar geleden een tip over dit guesthouse. "We probeerden te reserveren, maar vonden geen telefoonnummer. We konden nergens een kamer reserveren in dit huis." Het guesthouse blijkt helemaal geen guesthouse, maar een buitenverblijf voor de oud-staatssecretaris zelf. Met zwembad, persoonlijke fitnessruimte en een riante tuin.
Dit is de villa waar het om gaat:
Van dit soort verblijven zijn er tientallen in Bulgarije, vooral in het bezit van politici of mensen die goed met hen bevriend zijn. "Een groot deel van het EU-geld dat naar Bulgarije gaat, verdwijnt op deze manier", zegt Dimitrova. "Niet alles, maar wel een groot deel."
Onwaar, zegt minister Danitsa Sacheva van Sociale Zaken. Ook haar ministerie krijgt veel Europese subsidies en daar gebeuren goede dingen mee, zegt ze. "Komende winter krijgen een half miljoen Bulgaren voedselpakketten, deels betaald uit Brussel. En we gaan geld lenen uit Brussel om de werkloosheid aan te pakken."
Uitzonderingen
Toch kan ook zij niet ontkennen dat het schandaal met de guesthouses groot was en dat Bulgarije ook andere schandalen met EU-subsidies heeft gekend. Maar voor haar blijven dat uitzonderingen, die ook nog eens stevig worden aangepakt.
"In het algemeen gaat het goed met Bulgarije. De feiten bewijzen dat. De economie van ons land is de afgelopen tien jaar bijna 2,5 keer zo groot geworden. Denkt u dat dat echt mogelijk is als er zo veel corruptie is? Nee, dat is niet mogelijk."
'Vertrouw niet op papierwerk'
In het Europees Parlement klinkt al jaren de roep om dit soort fraude harder aan te pakken. Nu wordt de controle op EU-subsidies nog voornamelijk uitgevoerd door nationale autoriteiten, maar veel Europarlementariërs willen dat Brussel veel strenger toezicht houdt.
"Vertrouw niet op het papierwerk, Brusselse ambtenaren moeten gewoon naar dit soort projecten toe", zegt ook Elena Yoncheva, Europarlementariër van een Bulgaarse oppositiepartij. "Bulgarije kan perfecte documenten inleveren, waarin alles klopt, voor een weg die al na een jaar begint te slijten. Dat is omdat tot de helft van het geld achterover wordt gedrukt." Alleen vertrouwen op nationale controles vindt ze naïef.
Proces
Manolev, de staatssecretaris die een guesthouse kocht met EU-geld, moest overigens snel nadat zijn fraude uitkwam opstappen. Voor zover bekend is de EU-subsidie die hij kreeg nog niet terugbetaald. Er loopt nog een proces tegen hem en anderen, maar onderzoeksjournalist Dimitrova heeft weinig vertrouwen in de uitkomst.
"Ik denk dat de onderzoeken nooit zouden zijn gestart, als wij zelf geen onderzoek hadden gedaan. Een manier om dit op te lossen, misschien wat extreem, is dat Brussel tijdelijk de subsidie aan Bulgarije vermindert", verzucht ze. Ze weet dat dat betekent dat de goede Bulgaren onder de kwade moeten lijden. "Maar het geld wordt nu gebruikt voor corruptie, om macht te kopen en vooral in het voordeel van een kleine groep."
