Massale corruptie en confrontatie op een strand stortten Bulgarije in crisis

• Wim Kopinga

  redacteur Online

Een confrontatie op een strand aan de Zwarte Zee, precies twee weken geleden, heeft Bulgarije in een diepe politieke crisis gestort. Tienduizenden mensen gaan sindsdien iedere dag de straat op. En het ziet er niet naar uit dat er snel een einde komt aan deze reeks protesten.

Vandaag overleefde premier Boiko Borissov, zoals al werd verwacht, een motie van wantrouwen. De politieke crisis in Bulgarije is de ernstigste sinds 2013. Toen kwam de bevolking in opstand tegen een centrumlinkse regering.

Hoofdreden: de massale corruptie. Dit keer wordt er gedemonstreerd tegen de centrumrechtse regering, wederom vanwege de nog steeds massale corruptie.

Bulgarije is het armste land in de Europese Unie. Sinds de val van de Sovjet-Unie, en zeker sinds Bulgarije in 2007 lid werd van de EU, verdwijnt een groot deel van het geld dat bedoeld is voor investeringen in het land in de zakken van zakenlieden en politici.

"Demonstranten spreken van een systeem van oligarchie in het meest corrupte land van Europa. Van zakenmensen met een dikke vinger in de pap van de politiek, en vice versa", zegt correspondent Mitra Nazar. "Het gaat vooral om rijke mannen, die alles gedaan krijgen wat ze willen."

Wat gebeurde er op het strand?

Het huidige protest werd aangewakkerd door oppositielid Hristo Ivanov. In een livestream op zijn Facebookpagina twee weken geleden legde hij met een bootje aan op een strand bij de Zwarte Zee. Daar kwam hij in aanraking met agenten in burger die hem terug het water induwden. Het (openbare) stuk strand was gereserveerd voor de invloedrijke politicus en zakenman Ahmed Dogan.

"Ivanov toonde met de video wat er mis is in Bulgarije", zegt Nazar. "Dat opende velen de ogen. Tel daarbij op dat er onlangs foto's uitlekten van premier Borissov, waarop hij halfnaakt in bed ligt met een pistool op zijn nachtkastje."

Een ander beeld toonde hetzelfde nachtkastje, met daarin bankbiljetten en goudstaven. De premier bevestigde dat de foto's in zijn kamer zijn gemaakt, maar zegt dat de beelden gemanipuleerd zijn.

Maar demonstranten geloven daar niets van. Vooral jonge mensen gaan de straat op. Zij spreken van 'anti-maffiaprotesten'. Voor hen is de situatie in Bulgarije uitzichtloos, zegt Nazar. "Een groot probleem voor Bulgarije is de brain drain; hoogopgeleide jongeren verlaten het land. Dat is al sinds de jaren 90 aan de gang. Het land heeft sindsdien twee miljoen mensen zien vertrekken, en die komen niet meer terug. Bulgarije is hierdoor een van de snelst krimpende landen ter wereld."

Geen verandering

Ondanks de protesten verandert er vooralsnog dus niets. Zeker nu de premier de motie van wantrouwen heeft overleefd, wijst niets erop dat hij aanstalten maakt om te vertrekken.

Borissov zei vorige week dat het tijd is voor een dialoog. Ook beloofde hij drie ministers te ontslaan, al houdt hij ze nu nog de hand boven het hoofd. Het zou door de coronacrisis niet verstandig zijn om nu in de regering te schuiven, is het argument. Het aantal besmettingen in Bulgarije loopt momenteel flink op.

Vorige week heerste er in Sofia een gespannen sfeer toen demonstranten een regeringsgebouw probeerden binnen te dringen:

"De protesten richten zich niet alleen op Borissov en zijn regerende partij, maar op het hardnekkige systeem van corruptie en vriendjespolitiek. Dat overstijgt politieke kleur", zegt Nazar. "Bij eerdere demonstraties richtte de woede zich op de socialistische partij, die ook onder vuur lag vanwege corruptie." De situatie is daarom anders dan in bijvoorbeeld Polen of Hongarije. Daar wordt specifiek tegen de machthebbers gestreden.

Europese miljarden

Die landen lagen afgelopen dagen op de EU-top in Brussel onder vuur. Zij hebben de afgelopen jaren de bevoegdheden van de rechterlijke macht ingeperkt door onder meer grondwetswijzigingen. Maar tegenover Bulgarije bleef het stil.

Hetzelfde gebeurde eind vorig jaar. Toen kondigde de Europese Commissie te stoppen met het 'Mechanisme van samenwerking en toetsing'. Dat monitoringsprogramma op het gebied van onder andere de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad werd geschrapt wegens 'goed gedrag'. "Dat voelde voor critici in Bulgarije echt als een bizar verhaal", zegt Nazar. "Volgens hen wordt de situatie namelijk alleen maar erger."

Zij zien grote bedragen aan Europees geld in de zakken van oligarchen verdwijnen. Miljoenen die voor bijvoorbeeld infrastructuur bedoeld zijn werden de afgelopen jaren verduisterd. Demonstranten zijn bang dat het geld dat bij EU-top van afgelopen dagen aan Bulgarije is toegewezen, bijna 29 miljard euro, ook niet op de juiste plek belandt.