Toezichthouder: werkwijze Belastingdienst discriminerend en onrechtmatig

De afdeling Toeslagen van de Belastingdienst heeft in strijd met de wet en op discriminerende wijze jarenlang de dubbele nationaliteit van aanvragers van kinderopvangtoeslag geregistreerd. Dit was onbehoorlijk en een zware overtreding van de privacywet.

Dit concludeert de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in een rapport dat is aangeboden aan staatssecretaris Van Huffelen van Financiën.

De Belastingdienst had de gegevens over de dubbele nationaliteit al in 2014 moeten wissen. Maar in mei 2018 stonden in totaal nog 1,4 miljoen mensen met een dubbele nationaliteit geregistreerd in de systemen van de Belastingdienst, stelt de toezichthouder.

Onrechtmatig

De gegevens over de dubbele nationaliteit werden niet alleen gebruikt bij de beoordeling van een aanvraag van een kinderopvangtoeslag, maar ook bij de bestrijding van georganiseerde fraude en om te kijken of de aanvrager een "risico" vormde voor de Belastingdienst. "In alle gevallen - aanvragen beoordelen, fraude bestrijden en het risicosysteem - was de verwerking onrechtmatig. Anders gezegd: het mag absoluut niet", concludeert de Autoriteit Persoonsgegevens.

De Belastingdienst heeft onterecht onderscheid gemaakt op basis van nationaliteit en dat is discriminerend. Bij het beoordelen van het recht op kinderopvangtoeslag maakt het helemaal niet uit welke nationaliteit iemand heeft. "Het systeem was op een discriminerende manier ingericht en werd ook als zodanig gebruikt", zegt AP-voorzitter Wolfsen.

De Belastingdienst verklaarde in 2017 dat het geen gegevens over de dubbele nationaliteit van Nederlandse aanvragers van kinderopvangtoeslag had, staat in het AP-rapport. Ook verklaarde de dienst dat nationaliteit niet werd gebruikt als selectiecriterium om (extra) toezicht uit te voeren bij aanvragers van kinderopvangtoeslag.

In april 2019 zei de directeur Toeslagen over die verklaringen dat ze "niet juist respectievelijk niet helemaal volledig" waren, aldus de AP.

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt hierover op Twitter: "De Belastingdienst loog glashard over gebruik dubbele nationaliteit in 2017."

Het onderzoek van de Autoriteit Persoonsgegevens is ingesteld om te achterhalen hoe de Belastingdienst omging met persoonlijke gegevens van aanvragers. Het is een van de onderzoeken naar aanleiding van de toeslagenaffaire, waarbij duizenden ouders er onterecht van zijn beschuldigd dat ze hebben gesjoemeld met toeslagen voor kinderopvang. Veel mensen moesten (tien)duizenden euro's terugbetalen en kwamen daardoor in de problemen.

Knevelarij

Inmiddels heeft het ministerie van Financiën aangifte gedaan tegen de Belastingdienst vanwege mogelijke misdrijven. Het gaat om twee mogelijke misdrijven: beroepsmatige discriminatie en het ambtsmisdrijf knevelarij. Dat laatste is het "vorderen of ontvangen van een betaling terwijl de ambtenaar weet dat die betaling niet verschuldigd is".

Na lang aandringen van CDA-Kamerlid Omtzigt en SP-Kamerlid Leijten zijn de afgelopen tijd steeds meer feiten aan het licht gekomen over het optreden van de Belastingdienst. Gedupeerde ouders is een schadevergoeding beloofd en de regeling is na kritiek ook uitgebreid.