Floris eruit, Marga Klompé en Anton de Kom erin: de nieuwe geschiedeniscanon

• Melvin Captein

Meer aandacht voor verschillende perspectieven, meer diverse iconen en meer aandacht voor regionale spreiding. Het zijn een paar van de belangrijkste aanpassingen aan de hernieuwde Canon van Nederland. De lijst van vijftig 'vensters' vat belangrijke historische thema's samen en dient als inspiratie voor het Nederlandse geschiedenisonderwijs.

De lijst bestaat nog steeds uit vijftig figuren en verschijnselen, maar tien daarvan zijn vervangen. Zo zijn bijvoorbeeld Floris V, Willem Drees en de grachtengordel geschrapt en Marga Klompé, gastarbeiders, Anton de Kom en het Oranje-gevoel toegevoegd. "Maar onze gedachte was niet om te gaan schrappen, we hebben vooral gekeken naar wat er in onze ogen bij moest."

Schaduwkanten

In 2006 werd de eerste canon samengesteld in opdracht van de overheid. Het moest een overzicht bieden van "wat iedereen in elk geval zou moeten weten van de geschiedenis en cultuur van Nederland".

Ruim een jaar geleden gaf minister Van Engelshoven opdracht om de canon te laten aanpassen. Ze wilde dat er meer aandacht zou komen voor wat ze noemde de "schaduwkanten van de Nederlandse geschiedenis". Vandaag overhandigde de samenstellende commissie de 'herijkte' versie aan de onderwijsminister.

Volgens commissievoorzitter James Kennedy dient de canon vooral om het bewustzijn over de gedeelde Nederlandse geschiedenis te vergroten. "Het is een onderwijstool, die leraren kan helpen tot de verbeelding van leerlingen te spreken. We claimen hiermee niet de hele geschiedenis samen te vatten of een Nederlandse identiteit vast te leggen."

Swipe hieronder door de nieuw toegevoegde vensters in de Canon van Nederland:

Kennedy kreeg als hoogleraar moderne Nederlandse geschiedenis de opdracht meer evenwicht aan te brengen. "We hebben gekeken naar het totaalplaatje van de verhalen en perspectieven. Zo zagen we een lacune in de geschiedenis van het Caribisch gebied en het kolonialisme. De Surinaamse verzetsstrijder Anton de Kom vertegenwoordigt die geschiedenis én een bepaalde stem daarin."

We maakten eerder dit portret over Anton de Kom met zijn kleinzoon:

Kennedy: "De passage over Michiel de Ruyter is bijvoorbeeld ook iets aangepast." Podcast De Dag zoomt in de op de vraag wat kinderen zouden moeten weten over het Nederlandse slavernijverleden.

Ook ging Kennedy gericht aan de slag met de rol van vrouwen in de Nederlandse politiek en werden Maria van Bourgondië en Marga Klompé toegevoegd. "Maar we hebben geen personen toegevoegd puur omdat ze vrouw zijn of een diverse achtergrond hebben. Klompé voerde de bijstandswet in. Die wet is unieker voor de Nederlandse verzorgingsstaat dan de pensioenen die onder Drees tot stand kwamen, vonden wij."

Kunstenares Margot Homan maakte in 2012 een beeld van Klompé:

Maatschappelijke kritiek op de eerste canon is ook meegenomen in de afwegingen, zegt Kennedy. "Daarover werd bijvoorbeeld gezegd dat het veel over de Randstad ging. Met het toevoegen van Jeroen Bosch kunnen we meer over Brabant meegeven en we gaan ook meer in op de mijnen in Limburg. De grachtengordel hebben we geschrapt, ook omdat we al veel vensters op de Gouden Eeuw hadden."

Niet alleen personen zijn omgewisseld, ook het taalgebruik is aangepast. "Als we het bijvoorbeeld over Europa hebben, gaat het niet alleen over de kansen die dat Nederland heeft geboden, maar ook dat er tegen een Europese grondwet is gestemd en veel irritatie over Brussel bestaat."

Kennedy verwacht niet dat het opnieuw veertien jaar gaat duren voor de canon vernieuwd wordt. "Wij pleiten ervoor dat iedere tien jaar te doen, de maatschappelijke ontwikkelingen gaan razendsnel."

Een grondige herziening is in zijn ogen ook dan niet nodig. "Door de vormgeving speels te houden willen we ook meegeven dat dit niet dé Nederlandse geschiedenis samenvat. Het moet uitstralen dat er ook andere 'kijkjes' op het verleden zijn en mensen daar zelf nieuwsgierig naar maken."