Spanning bij KLM: welke medewerkers gaan er als eerste uit?
KLM en de vakbonden zetten zich schrap voor een reorganisatie. Er werken 35.000 mensen bij de noodlijdende luchtvaartmaatschappij en door de enorme uitval van vluchten lijkt een grote ontslagronde onvermijdelijk.
Een heikel punt in de onderhandelingen is welke mensen als eersten ontslagen worden. De Vereniging voor Nederlands Cabinepersoneel (VNC) wil dat de mensen met het kortste contract er het eerst uit gaan, maar volgens de bonden wil KLM de ontslagen spreiden over de verschillende leeftijdsgroepen binnen het bedrijf. Onderhandelingen tussen VNC, FNV Cabine en KLM zijn daarover in volle gang.
Maar KLM is niet het enige bedrijf dat de komende tijd mensen zal ontslaan. Volgens De Nederlandsche Bank kan de werkloosheid door de coronacrisis oplopen tot ruim 700.000, twee keer zoveel als nu, met mogelijk nog meer reorganisaties bij bedrijven in de nabije toekomst. Hoe is dat normaal gesproken geregeld? Wie gaat er als eerste uit?
Carrières weggegooid
VNC wil dat de mensen met het langste dienstverband het laatst ontslagen worden: last in, first out. "De carrière bij cabinepersoneel is gebaseerd op anciënniteit en senioriteit", zegt Annette Groeneveld, voorzitter van VNC.
"Afhankelijk van de datum waarop je in dienst bent gekomen, kom je in aanmerking voor promoties. En in de luchtvaart is het heel gebruikelijk dat je onderaan begint. Dus als je mensen gaat ontslaan met lange dienstverbanden die verschillende promoties hebben gemaakt, dan gooi je hele carrières weg." Die carrière kan je niet meenemen naar een eventuele nieuwe baan in de luchtvaartsector.
Afspiegeling
Normaal gesproken geldt last in, first out niet bij reorganisaties. Bij veruit de meeste bedrijven en organisaties wordt bij een reorganisatie het personeelsbestand opgeknipt in verschillende leeftijdsgroepen. Degene die per leeftijdsgroep het kortst een vast contract heeft, gaat het er als eerste uit. "Zo bepaal je dus eigenlijk de ontslagvolgorde", zegt Saskia Breukels, advocaat arbeidsrecht van de werkgeversvereniging AWVN. Dat heet het 'afspiegelingsbeginsel'.
Bij het cabinepersoneel van KLM zou dat, vanwege de specifieke omstandigheden, niet eerlijk zijn, volgens VNC. Het cabinepersoneel van KLM heeft een aparte cao, waar 10.000 mensen onder vallen.
Dat afspiegelingsbeginsel staat vastgelegd in de wet; dat is normaal gesproken de manier waarop bedrijven de ontslagvolgorde bepalen. Je mag daarvan afwijken, maar alleen als dat tussen werkgever en werknemers is afgesproken in de cao. En dat is de kern van de discussie tussen de VNC en KLM.
Volgens de VNC staat last in first out in de cao. "De diensttijd zal bepalend zijn en het gehele cabinepersoneel zal als één groep worden beschouwd", staat in de cao.
Maar volgens de KLM en FNV Cabine is dat juridisch niet voldoende. "Als je afwijkt van het afspiegelingsbeginsel moet je je alternatieve methode heel goed uitwerken in de cao, en een ontslagcommissie instellen", zegt Birte Nelen, die namens FNV Cabine aan tafel zit. "Die ontslagcommissie is er niet en er staat slechts één regel over in de cao. Dat is niet juridisch houdbaar."
Ook FNV Cabine vindt dat het afspiegelingsbeginsel bij het cabinepersoneel van KLM niet eerlijk zou zijn. "We willen graag onderzoeken welke tussenoplossing het beste past. Een andere maatwerkafspraak in de cao, daar gaan de onderhandelingen nu over."
De situatie bij het cabinepersoneel van KLM is uniek. In veruit de meeste cao's wordt niet afgeweken van het afspiegelingsbeginsel, zeggen werkgeversvereniging AWVN en ook de grootste vakbond FNV.
"Er worden wel eens afwijkende afspraken gemaakt als afspiegelen echt niet past bij een specifieke organisatie. Bijvoorbeeld ontslag op basis van regio, als men wil voorkomen dat iemand uit Maastricht naar Friesland moet verhuizen", zegt advocaat Breukels. Maar volgens de AWVN zijn dat soort alternatieve afspraken in minder dan 10 procent van de ongeveer 800 cao's in Nederland gemaakt.
De FNV laat weten dat bij twee cao's waarover de bond heeft onderhandeld, wordt afgeweken van het afspiegelingsbeginsel. "Bij ABN Amro is afgesproken dat er wel wordt afgespiegeld, maar kwaliteit speelt ook mee", zegt José Kager, woordvoerder van de vakbond.
Ook bij Heineken speelt kwaliteit een rol bij eventuele reorganisaties. "Daar zijn we mee akkoord gegaan omdat de productiemedewerkers daar een werkgelegenheidsgarantie hebben gekregen. Dat was het belangrijkste voor ze", zegt Kager.
