Tegenslag voor tot nu meest kansrijke coronavaccin
Onderzoekers die in Oxford werken aan een coronavaccin hebben tegenslag. In de neuzen van gevaccineerde resusaapjes werden evenveel virusdeeltjes aangetroffen als in niet-ingeënte dieren. Dat is precies wat een goed vaccin moet voorkomen, dat een virus het lichaam kan binnendringen.
Wel lijkt het Oxfordse kandidaat-vaccin de ontwikkeling van een covid-19-infectie te temperen. De gevaccineerde apen kregen geen longontsteking en hun lagere luchtwegen bevatten volgens de onderzoekers aanzienlijk minder virusdeeltjes dan die van niet-gevaccineerde apen uit de controlegroep.
De onderzoekers van het Jenner Institute en het Amerikaanse National Institute of Allergy and Infectious Diseases hebben hun studie gepubliceerd op een speciale website voor artikelen die nog niet door vakgenoten beoordeeld zijn.
Gezonde proefpersonen krijgen vaccin
De Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca heeft de licentie gekocht om het Oxfordse vaccin eventueel op de markt te brengen. De Britse overheid heeft al ingetekend voor de productie van dertig miljoen vaccins. In India is de grootste vaccinproducent ter wereld, het Serum Institute of India, voor eigen risico al bezig met de productie ervan.
De onderzoekers gaan door met hun onderzoek. Eind april kwam er na een persbericht van het Jenner Institute wereldwijde aandacht voor hun vaccin. Intussen is een fase 1-onderzoek gestart waarbij een kleine groep gezonde proefpersonen het vaccin toegediend krijgt.
Dat gebeurt om de veiligheid, de werkzaamheid en de immunogeniciteit van het vaccin te testen. Immunogeniciteit is het vermogen om de aanmaak van antistoffen in gevaccineerde personen te stimuleren.
Heroverwegen
De Britse moleculair-viroloog Jonathan Ball waarschuwt in de Britse krant The Telegraph dat als mensen net zo reageren op het vaccin als de zes resusapen "vaccinatie de verspreiding van het coronavirus niet zou stoppen". Hij beveelt aan om het onderzoek dat nu bij mensen plaatsvindt te heroverwegen.
De vooraanstaande Amerikaanse immunoloog William Haseltine gaat in het Amerikaanse blad Forbes in op de vraag of een vaccin dat gedeeltelijke bescherming biedt tegen het coronavirus SARS-CoV-2 nuttig is. "Dat is een open vraag", schrijft hij. "Voor het antwoord kunnen we kijken naar andere ziekten waarvoor gedeeltelijk werkzame vaccins bestaan zoals hiv, tuberculose en malaria. Die antwoorden zijn niet erg bemoedigend, behalve misschien voor malaria."
Het Jenner Institute wijst in een verklaring van alle betrokken onderzoekers de kritiek van Haseltine van de hand. Ze noemen de conclusies die hij trekt "fout en misleidend". Verder zeggen ze dat het testen van het vaccin op mensen op korte termijn "betere aanwijzingen zal geven over de veiligheid en de mogelijke werkzaamheid van het vaccin".
In De Volkskrant reageert de Leidse onderzoeker Marjolein Kikkert ook tamelijk optimistisch. "Dit zijn maar weinig apen", zegt ze tegen de krant. "Het kan best dat het alsnog prima uitpakt in de menselijke trials."
Amerikaans vaccin
Het in Oxford ontwikkelde vaccin werd tot nu toe beschouwd als het meest kansrijke. De wetenschappers hadden een voorsprong op anderen omdat zij voortborduren op eerdere onderzoek naar een vaccin tegen het MERS-virus, een ander coronavirus dat vele malen dodelijkere infecties veroorzaakt dan SARS-CoV-2.
Een ander kandidaat-vaccin van het Amerikaanse bedrijf Moderna maakt nu mogelijk meer kans. Onderzoekers daar hebben drie groepen van vijftien proefpersonen elk getest met verschillende doseringen van hun vaccin. De hoogste dosering gaf een aantal bijwerkingen, de twee lagere lijken veilig. En blijkens een persbericht maakten alle deelnemers antistoffen aan.
Verder onderzoek moet uitwijzen of dat in voldoende mate gebeurt om bescherming te bieden tegen SARS-CoV-2. Bij de eerst acht deelnemers aan de studie is dat volgens het persbericht van het bedrijf het geval. Bij hen werden hoeveelheden antistoffen gemeten die ook worden gevonden in het bloed van mensen die genezen zijn van een covid-19-infectie.
In de medische publicatie Stat News plaatsten een aantal experts op het gebied van vaccinontwikkeling vraagtekens bij het bericht van Moderna. Zij oordelen dat er op basis van de gegevens die het bedrijf bekendgemaakt heeft helemaal niets te zeggen valt over de eventuele werkzaamheid - of niet - van het vaccin.
