Diplomatie of politiek? Ambassadeurs roeren zich in de coronacrisis
Een paginagrote advertentie, met ruim 2200 woorden in een piepklein lettertype. Via een lange open brief in Het Financieele Dagblad richtte de Chinese ambassadeur in Nederland Xu Hong zich vandaag tot zijn "Nederlandse vrienden", waarin hij zijn land verdedigde na de kritiek op het handelen van China na het ontstaan van het coronavirus.
De tweet van ambassadeur Xu met daarin de bewuste brief:
Het oogde als het vervolg op een soortgelijke brief die Xu vorig jaar mei liet plaatsen in NRC, kort na zijn benoeming als ambassadeur. Volgens hoogleraar diplomatie Jan Melissen, verbonden aan de Universiteit Leiden, is het een schoolvoorbeeld van moderne diplomatie. Ambassadeurs verschuilen zich steeds minder in hun ambassades en laten steeds vaker proactief van zich horen.
Bijvoorbeeld dus via kranten. Twee weken geleden vroegen de ambassadeurs van Frankrijk en Duitsland via het AD in een open brief "aan alle Nederlanders" solidair te blijven met de Europese Unie. En een maand geleden ageerden vooraanstaande Italiaanse politici via de Frankfurter Allgemeine Zeitung nog tegen de Nederlandse opstelling in Europa.
Diplomatie-expert Melissen ziet dat ambassadeurs eigenlijk al sinds de aanslagen op 11 september 2001, toen de internationale verhoudingen op scherp kwamen te staan, meer op de voorgrond treden en daarmee buiten de traditionele diplomatieke paden gaan. "Politieke conflicten worden sindsdien vaker uitgevochten langs diplomatieke wegen", zegt Melissen. "Het heeft ook te maken de opkomst van het populisme. Diplomaten worden vaker ingezet om vrienden te winnen en het imago van het land te verbeteren."
Daarnaast worden ambassadeurs in deze tijd door de opkomst van sociale media steeds vaker geconfronteerd met nepnieuws, zegt Melissen. "Daar kunnen ze weinig tegen doen, behalve proberen het recht te zetten via bijvoorbeeld zo'n brief."
Mondige Chinese diplomaten
In het geval van China worden ambassadeurs overigens pas recent aangemoedigd zich te roeren. Persbureau Reuters schreef eind maart op basis van bronnen dat president Xi vorig jaar via een handgeschreven memo zijn normaliter relatief terughoudende diplomaten hoogstpersoonlijk had gevraagd meer "strijdlust" te tonen.
"En dat zie je nu terug", zegt sinoloog Lilian Kranenburg, eigenaar van een bureau dat Nederlandse bedrijven helpt met samenwerkingen in China. Want niet alleen de Chinese ambassadeur in Nederland laat in de coronacrisis van zich horen. De afgelopen maanden ageerden Chinese ambassadeurs in Duitsland, Spanje en België ook al publiekelijk via open brieven, op Twitter of in persverklaringen tegen in hun ogen gekleurde berichtgeving over China en het coronavirus.
Vorig jaar botste de Chinese ambassadeur in Pakistan op Twitter met Susan Rice, veiligheidsadviseur onder president Obama. De ambassadeur kreeg naar verluidt volop lof voor de ruzie toen hij terugkeerde in Peking:
Maar of zo'n open brief van de Chinese ambassadeur van vandaag veel effect zal hebben? "Het hangt ervan af wie ze willen bereiken", zegt Kranenburg. "Er is een kleine kans dat ze het grote publiek hiermee bereiken, maar misschien bereiken ze de beleidsbepalers wel. Ik lees deze brief trouwens meer als woede richting de VS. China uit dat alleen liever niet rechtstreeks en dan is zo'n brief een hele goede indirecte methode. China wil gezien worden als een land dat verantwoordelijk heeft gehandeld en vindt al die aantijgingen onacceptabel."
De twee landen staan in de coronacrisis lijnrecht tegenover elkaar, waarbij de Amerikaanse president Trump de Chinezen in de afgelopen weken steeds nadrukkelijker aanmerkt als grote schuldige achter de crisis. "En Trump gaat in het jaar van zijn herverkiezing natuurlijk niet naar zichzelf wijzen als het gaat om de vele coronadoden in zijn land", zegt hoogleraar diplomatie Melissen.
Vannacht zei Trump nog dat hij bewijs heeft gezien dat het coronavirus uit een lab in Wuhan komt:
Melissen verwacht daarom dat de komende tijd nog wel wat ambassadeurs van zich zullen laten horen. "Ambassadeurs worden ook steeds vaker op basis van politieke gronden benoemd. Die zien zichzelf dan als boodschapper van de president", zegt Melissen, doelend op bijvoorbeeld de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra.
Die haalde begin april nog fel uit naar China, wat weer leidde tot een woedende reactie van de Chinese ambassadeur Xu. Het hoort bij diplomatie in deze tijd. Melissen: "Overal wordt gezegd dat de coronacrisis ons dichter bij elkaar brengt als we het samen oplossen, maar het kan ook zomaar de andere kant opgaan als internationale betrekkingen steeds meer politiseren."
