Veel twijfel over corona-app, maar ontwikkeling gaat door

• Joost Schellevis en Nando Kasteleijn

Na een week vol kritiek op de zeven gepresenteerde corona-apps, houdt minister De Jonge van Volkgezondheid goede moed. "Ik geloof nog steeds in een app", zegt hij. Vannacht maakte het kabinet bekend dat de app terug naar de tekentafel gaat.

Volgens De Jonge kan een app helpen bij het bron- en contactonderzoek. Dat is bedoeld om uit te zoeken wie bij een patiënt in de buurt was en dus ook risico loopt. Bij het coronavirus werd zulk onderzoek snel losgelaten vanwege het grote aantal ziektegevallen: de GGD's konden het werk niet meer aan.

Een app kan helpen om dat te voorkomen, zegt De Jonge. "Mensen aanschrijven en uitnodigen voor een gesprek, dat gesprek voeren en contacten van die mensen weer bellen, is een veel langduriger proces dan een signaaltje van een app krijgen."

Niet overtuigd

De doorsnee Nederlander deelt die overtuiging vooralsnog niet: 54 procent van de Nederlanders heeft nog geen duidelijke mening over de app, blijkt uit onderzoek van Ipsos in opdracht van de Universiteit van Amsterdam. Slechts 24 procent is overtuigd voorstander; als zeker is dat de maatregel tijdelijk wordt ingezet, stijgt dat wel naar 40 procent. Volgens het kabinet gaat het om een tijdelijke maatregel.

"Er zit een gat tussen wat de gemiddelde Nederlander vindt en wat het kabinet nu doet", zegt UvA-hoogleraar politieke communicatie Claes de Vreese. De uitkomst van de presentatie van de zeven apps heeft dat vertrouwen waarschijnlijk geen goed gedaan, denken De Vreese en zijn collega's.

In de Tweede Kamer leverde de app vanmiddag ook kritische vragen op, onder meer van het CDA, de PvdD en de PvdA. Van die laatste partij sprak fractievoorzitter Asscher over "hobbyen met apps". Ook de wetenschap is er nog niet zeker van dat de app waar het ministerie aan denkt, daadwerkelijk helpt om de verspreiding van het virus in te dammen.

Moeder natuur

De kwaliteit van de zeven apps die het ministerie dit weekend presenteerde, zijn niet het enige probleem. Het grootste probleem is moeder natuur, zegt Maarten van Steen, bij de Universiteit Twente gespecialiseerd in draadloze technologie. Hij was een van de deskundigen bij een speciale expertsessie over de corona-app in de Tweede Kamer.

Het kabinet denkt namelijk aan bluetooth-signalen om op te sporen bij wie coronapatiënten in de buurt zijn geweest. "Natuurwetten spelen een grote rol bij hoe die signalen zich gedragen", zegt Van Steen.

Bluetooth moet dus een grote rol gaan spelen bij de app, hoe zit dat precies? Een korte uitleg:

Het is lastig om te zien op welke afstand andere bluetooth-apparaten zich bevinden. "Dat hangt af van het soort ruimte, en buiten werkt het weer anders, zeker als het regent", aldus Van Steen. Daardoor is het lastig om te bepalen hoe lang iemand bij iemand in de buurt is en hoe dichtbij iemand komt, denkt de wetenschapper.

Tegelijkertijd zijn er ook wetenschappers die denken dat bluetooth wel geschikt is voor contactonderzoek. Zo waren wetenschappers van de universiteit van Oxford positief, al moet de inzet ervan wel met andere maatregelen worden gecombineerd.

Volgens Van Steen zou het beter zijn om te kijken of mensen handmatig kunnen bijhouden bij wie ze in de buurt waren, bijvoorbeeld door het scannen van elkaars QR-code. Een andere wetenschapper opperde het bijhouden van een dagboek.

Kan de klok straks nog terug?

Ook zijn er twijfels over de maatschappelijke gevolgen van een app. De uitgenodigde deskundigen vragen zich af of een app ertoe leidt dat de bevolking zich anders gaat gedragen en of de klok na zo'n 'medische volg-app' wel terug te draaien zou zijn.

Ook burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom is kritisch. "Twee weken geleden, toen de app werd aangekondigd, was ik voorzichtig positief over een app met bluetooth", zegt directeur Evelyn Austin van die organisatie. Ook zij sprak vanmorgen in de Tweede Kamer.

"Inmiddels kan ik me niet voorstellen dat de technologie nu ver genoeg is", zegt ze. Maar volgens haar moet het kabinet ook eens goed nadenken over wat het nou wil. De minister lijkt telkens dezelfde fout te maken, door niet terug te gaan naar de tekentafel." Volgens haar is de fundamentele vraag nog niet beantwoord: "Is zo'n app eigenlijk wel nodig?"