Corona-overtredingen melden via app: 'Mensen zelf aanspreken is spannend'

• Erika de Joode

  redacteur Online

Sinds vorige week kun je maar beter niet meer in groepjes van drie (of meer) de straat op, laat staan zonder anderhalve meter afstand te houden. Gemeenten kunnen je daarvoor een flinke boete geven. Maar wat als je ziet dat anderen zich niet aan de regels houden?

In de Noord-Hollandse gemeenten Purmerend en Beemster kun je zulke 'verboden groepjes' doorgeven via de app Mijn Gemeente, waar meerdere gemeenten in Nederland op zijn aangesloten voor meldingen over bijvoorbeeld zwerfvuil, overlast en kapotte straatlantaarns. Purmerend en Beemster hebben vorige week de categorie 'corona' aan de app toegevoegd. Via die weg zijn tot nu 132 meldingen van groepsvorming binnengekomen, vertelt een woordvoerder.

Het grote voordeel van de meldingen via de app is dat deze direct bij het team Handhaving terechtkomen, zegt ze. "Via de telefoon duurt dat soms langer. Bovendien wordt het klantcontactcentrum hiermee ontlast. We krijgen namelijk veel telefoontjes en berichten van mensen die zich zorgen maken."

Waarom een app gebruiken als je mensen die 'in overtreding' zijn ook gewoon zelf kunt aanspreken? Omdat dat laatste tegen je kan werken, vertelt Carsten de Dreu, hoogleraar Sociale en Organisatiepsychologie aan de Universiteit Leiden. Volgens hem vinden veel mensen het moeilijk om anderen aan te spreken op een manier die tot de gewenste gedragsverandering leidt, in plaats van tot een agressieve reactie.

"Die ander kan boos worden of je belachelijk maken." Het kan helpen om mensen die de norm overtreden om een gunst te vragen, legt hij uit. "Zoals: 'Ik maak me zorgen over mijn bejaarde moeder, zouden jullie mij kunnen helpen door wat meer afstand te houden?' In plaats van een beschuldigende toon aan te slaan: 'Doordat jullie geen afstand houden, loopt mijn bejaarde moeder extra risico.'"

Spannend

De woordvoerder van de gemeente Purmerend zegt dat sommige inwoners er helemaal geen problemen mee hebben om anderen op een vriendelijke manier aan te spreken op hun gedrag. "Maar er zijn ook inwoners die dat spannender vinden", zegt ze. Voor hen, en de mensen die niet naar buiten kunnen of mogen, is het 'corona-meldpunt' in de Mijn Gemeente-app bedoeld.

Purmerend en Beemster zijn de enige twee gemeenten die in die app een aparte categorie voor het coronavirus hebben aangemaakt. Maar ook enkele andere gemeenten wijzen hun inwoners erop dat ze verboden groepsvorming kunnen melden:

Ook de politie verwijst mensen die zien dat drie of meer mensen zich niet houden aan de 'anderhalve meterregel' naar de gemeente. Wel raadt ze aan elkaar "eerst op een respectvolle manier aan te spreken".

Lukken beide manieren niet, dan kunnen mensen ook terecht bij het telefoonnummer 0900-8844 van de politie. Een woordvoerder laat weten dat het daar niet drukker is dan normaal. Zo'n 2,5 procent van de 8844-meldingen gaat over groepsvorming. "Ook bij 112 is het weer rustig", zegt de woordvoerder. Sommige mensen gebruikten het noodnummer om een corona-overtreding door te geven.

Overigens maken mensen niet alleen melding van verboden groepsvorming. Bij Meld Misdaad Anoniem trokken de afgelopen week tientallen mensen aan de bel over "bedrijfsmatige" overtredingen, vertelde woordvoerder Marc Janssen vanmorgen in het NOS Radio 1 Journaal. "Denk aan de dorpskroeg die openblijft en waarbij stamgasten via de achterdeur naar binnen mogen komen. Of aan andere ondernemers die klanten blijven ontvangen, van sportscholen en nagelstudio's tot aan prostituees."

Sinds vorige week dinsdag zette Meld Misdaad Anoniem negentig van dit soort meldingen door naar politie, gemeenten en de inspectie SZW. "In z'n algemeenheid zien we dat mensen heel erg bezorgd zijn over de risico's voor de samenleving. Ze zijn er echt verbolgen over dat dit soort activiteiten plaatsvinden."

'Klikken'

Sociaal-psycholoog De Dreu noemt het melden van 'corona-overtredingen' dan ook eerder "pro-sociaal" dan "anti-sociaal", hoewel hij zich ervan bewust is dat anonieme meldingen bij sommige burgers weerstand oproepen.

"Het is sociaal gedrag, in die zin dat het gaat over hoe mensen zich ten opzichte van elkaar gedragen. Net als roddelen heeft dit 'klikken' alles te maken met het introduceren en bevorderen van een nieuwe norm over onderlinge omgang. In dit geval speelt wellicht ook het besef mee dat de crisis sneller voorbij is als we ons met z'n allen aan de nieuwe regels houden. Dan kunnen we weer 'normaal' doen."