Groningse commissaris: kabinet rekte bewust gaswinning met serie onderzoeken

• Heleen Ekker en Reinalda Start

  redacteuren Binnenland

Het vorige kabinet heeft in 2013 bewust nog veel gas laten winnen in Groningen, ook al had het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) begin dat jaar al gewaarschuwd voor de gevolgen ervan. Dat zei René Paas, commissaris van de koning in Groningen, gisteravond in een talkshow, voorafgaand aan de laatste uitvoering van het toneelstuk GAS.

In 2012 vond bij het Groningse dorp Huizinge de tot nu toe hevigste aardbeving plaats. Het leidde ertoe dat het SodM een paar maanden later adviseerde om de gaswinning zo snel mogelijk flink te verminderen omwille van de veiligheid in Groningen. Maar in het jaar dat volgde ging de gaswinning niet naar beneden, maar juist flink omhoog.

Oud-inspecteur-generaal van het SodM Jan de Jong noemde dat vorig jaar "een meedogenloos besluit" en het zette veel kwaad bloed in Groningen. Veel Groningers willen nog altijd weten waarom dat was, en wie de opdracht gaf.

Van goudmijn tot hoofdpijn: een overzicht van zestig jaar gaswinning in Groningen:

Na de aardbeving bij Huizinge en het advies om minder gas te winnen, besloot oud-minister Kamp namelijk om dat advies niet direct op te volgen, maar eerst een serie onderzoeken te laten doen. "Een kantelpunt was de beving bij Huizinge in 2012", zegt Paas daarover. "Op dat moment kondigt minister Kamp veertien onderzoeken aan. Het jaar daarop is er een recordopbrengst."

Paas roept in herinnering dat het vorige kabinet grote moeite had om te voldoen aan de begrotingsregels van de Europese Monetaire Unie (EMU). "De realiteit van dat moment was dat minister Dijsselbloem van Financiën moest letten op het EMU-saldo, dus elke euro was mooi meegenomen", aldus Paas.

'Tien jaar te laat ingegrepen'

Het ministerie van Economische Zaken laat in een reactie op de uitspraken van Paas weten dat er in 2013 nog geen besluit was genomen over de hoogte van de winning. "Op dat moment gold het winningsplan uit 2007 dus nog in combinatie met de Gaswet. Dat hield in dat de NAM een concessie had om in tien jaar maximaal 425 miljard kuub te winnen", zegt een woordvoerder. "Pas sinds 2014 stelt het kabinet een jaarlijks plafond vast."

Het ministerie benadrukt daarbij wel dat het kabinet in 2015 concludeerde dat er bij de gaswinning te laat aandacht is gekomen voor de veiligheid van de Groningers.

Twee maanden geleden zei minister Wiebes hetzelfde. "De Groningse gaswinning is veel te lang doorgegaan, we hadden tien jaar geleden al moeten ingrijpen", aldus Wiebes.

Erg cynisch geworden

Commissaris van de koning Paas sloot zich gisteravond aan bij die woorden, maar wees er ook op dat er in de afgelopen tien jaar nog redenen waren om de gaswinning ongemoeid te laten. "Er waren behoorlijk wat belangen om de staatskas te vullen."

De vele onderzoeken die oud-minister Kamp liet doen leidden tot wantrouwen in Groningen. Veel Groningers denken dat hiermee tijd is gewonnen, om eerst nog geld aan de gaswinning te verdienen. "En ik heb in mijn studietijd geleerd dat een belangrijke functie van het doen van onderzoek tijdwinning is", zei Paas.

"Verder is het ook een indicatie dat je er weinig van weet, als je veertien onderzoeken begint. Dus het was natuurlijk ook bedoeld om informatie in te winnen en het was tegelijk heel prettig en mooi meegenomen dat het tijd verschafte. Daar zijn we daarna in Groningen erg cynisch van geworden."