Weer protestacties door boeren, waarom gingen ze nu de straat op?

Snelwegen, grensovergangen, provinciehuizen, distributiecentra van supermarkten, Tata Steel, de Amercentrale, het Mediapark in Hilversum, de Eemshaven in Groningen en het Malieveld in Den Haag. Op zeker veertig plekken in Nederland waren ontregelende blokkades van boeren (en ook van een aantal bouwers).

Volgens de boeren zijn er verschillende redenen voor hun protestacties. In dit artikel lopen we ze langs.

Stikstof-akkoord

Meest actueel is de onvrede en onduidelijkheid over het principe-akkoord dat maandag is gesloten tussen boeren en het kabinet. Deze afspraken gaan over het verminderen van de stikstofuitstoot in de landbouw.

Over het voorlopige akkoord (lees hier de belangrijkste punten) is onderhandeld door het Landbouw Collectief. De dertien boerenorganisaties die daarin zijn verenigd, noemen de maatregelen breed gedragen en praktisch uitvoerbaar, maar volgens het collectief "zullen er altijd boeren zijn die het niet zien zitten".

Een van de boeren die het niet ziet zitten, hield vandaag bij het Malieveld een emotioneel betoog:

Veel maatregelen uit het akkoord moeten nog worden uitgewerkt. Dat geldt bijvoorbeeld voor de zaken die gevolgen hebben voor varkensboeren.

Voorzitter Aalt Dijkhuizen van het Landbouw Collectief begrijpt de acties van vandaag dan ook wel. "Het zit ondernemers hoog, het voortbestaan van je bedrijf raakt diep, er is een grote kloof in het vertrouwen tussen overheid en sector en ik kan mij voorstellen dat het niet met een paar woorden klaar is."

Minister Schouten van Landbouw zegt dat ze naast de 13 boerenorganisaties waar ze me sprak niet weet met wie ze nog afspraken moet maken:

Dat er überhaupt een akkoord was bereikt, bleek gisteravond. Verschillende boerenorganisaties zeggen daarover tegen de NOS dat zij zich aan de afspraak hebben gehouden om niets openbaar te maken, totdat vandaag de Tweede Kamer zou worden geïnformeerd. Toch lekte het principe-akkoord gisteren uit, aan de vooravond van een landelijke actiedag van boeren.

Er is bij de boeren nog veel onduidelijkheid. Het gaat niet alleen over de uitwerking van de plannen en wie er heeft gelekt, maar ook over het bestaan van de afspraken zelf. Zo zegt Farmers Defence Force, een van de 13 partijen in het Collectief, dat er zelfs nog helemaal geen akkoord is.

Het is vooralsnog onduidelijk hoeveel boeren de acties van vandaag steunen. Belangenorganisatie LTO telt 35.000 leden en hield onlangs een enquête over de boerenprotesten. 5000 leden reageerden en 71 procent zei voorstander te zijn van publieksvriendelijke acties en niet de harde, ontregelende, acties van vandaag.

Inkomen

De boeren protesteren vandaag ook vanwege de onvrede over de bedragen die ze krijgen van supermarkten. "Gisteren besliste de rechter dat wij de distributiecentra van supermarkten nog niet voor één dag mogen hinderen", aldus de organisatie van het boerenprotest.

Ze wilden naar distributiecentra om naar eigen zeggen een betere prijs voor producten te eisen. Alhoewel na een verbod door de rechter officieel werd afgezien van een blokkade, werden vandaag alsnog verschillende distributiecentra tijdelijk geblokkeerd.

Voor het gebouw van de NOS legden de organisatoren uit waarom de protestacties vandaag plaatsvinden:

Zijn de prijzen die boeren krijgen inderdaad te laag? In een onderzoek in opdracht van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) uit 2014 staat dat boeren in de voedselketen vaak het minste winst maken. Toch zijn er geen partijen in de keten (bijvoorbeeld verwerkers, groothandel of de supermarkten) die onevenredig veel winst maken, schrijven de onderzoekers.

Verder bleek maandag dat boeren dit jaar gemiddeld een iets hoger inkomen hebben dan vorig jaar. Daarbij zijn dan wel grote verschillen. Varkenshouders verdienden gemiddeld 257.000 euro, terwijl dat vorig jaar maar 9000 euro was. Door de Afrikaanse varkenspest is er een enorme grote vraag naar varkens vanuit China. Het inkomen van melkveehouders daalde juist van 37.000 euro naar 31.000 euro. Akkerbouwers leverden het meeste in: zij gingen van 75.000 euro naar gemiddeld 37.000 euro.

Juist de minst verdienende boeren, zijn de grootste groep in Nederland. Volgens het CBS staan er in Nederland 53.240 boerenbedrijven. Het gaat om zo'n 18.000 melkveebedrijven en 18.000 akkerbouwers, 7000 tuinbouwbedrijven, 4000 varkenshouderijen en 1750 pluimveehouders.

Beeldvorming

De boeren protesteren ook tegen de in hun ogen oneerlijke beeldvorming. "In de media worden wij weggezet als milieuvervuilers, subsidieprofiteurs, overbodig en nutteloos", zei de organisatie van de protestactie.

Boeren vroegen aan de NOS om zendtijd om hun boodschap over te brengen. Hoofdredacteur Marcel Gelauff reageerde daarop in tekst en in onderstaande video:

Ten slotte is er bij de boeren ook boosheid over het uitblijven van de publicatie van de rekenmethode en onderliggende gegevens over de stikstofuitstoot. Gegevens over waar en door wie stikstof wordt uitgestoten, worden verzameld en berekend door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De uitkomsten worden gebruikt om maatregelen te nemen om de uitstoot van stikstof terug te dringen.

De verzamelde emissiedata en het rekenmodel mogen door andere onderzoekers worden ingezien zei het RIVM in oktober, maar dat blijkt nog niet mogelijk. De rechter bepaalde maandag dat het RIVM tot 1 januari de tijd heeft om de gegevens en de rekenmethode te publiceren, of om goed te motiveren waarom de organisatie dit niet wil doen.

Het RIVM becijferde dat de landbouwsector in 2017 106 miljoen kilo stikstof uitstootte. Het grootste deel kwam van de veeteelt, de stikstofuitstoot van dieren was goed voor 94 miljoen kilo. De rest door energieverbruik. Geen enkele sector in Nederland stoot meer uit dan de landbouw. Het verkeer en de industrie - de andere twee grote uitstoters - stootten in hetzelfde jaar respectievelijk 44,79 miljoen en 16.9 miljoen kilo stikstof uit.

Waarom was de uitstoot van stikstof ook alweer een probleem? NOSop3 legt het je uit in deze video: