Boris Johnson krijgt 'fantastisch brexit-mandaat', Labour verpletterd

De parlementsverkiezingen in het Verenigd Koninkrijk zijn uitgelopen op een grote overwinning voor premier Boris Johnson. Zijn Conservatieve Partij behaalt de absolute meerderheid en krijgt 365 van de 650 zetels in het Lagerhuis, tegen 203 voor Labour. Ondanks de verpletterende nederlaag wil Labour-leider Jeremy Corbyn voorlopig aanblijven, om leiding te geven aan een periode van bezinning.

De opkomst was ruim 67 procent, iets lager dan bij de vorige algemene verkiezingen.

Vandaag moest het langst worden gewacht op de uitslag van de stemming op de Scilly-eilanden, voor de kust van Cornwall. De stembiljetten van een van de eilanden moesten per boot naar een ander eiland in het district worden gebracht om daar te worden geteld. Door het slechte weer lukte dat pas uren later. Maar ook die zetel ging uiteindelijk naar de Conservatieven.

Het VK kent een districtenstelsel en de leden van het Lagerhuis worden gekozen volgens het principe 'the winner takes all'. Ook als enkel wordt gekeken naar het stemgedrag van de kiezers, boeken de Conservatieven alleen een grote overwinning: de partij kreeg ongeveer 45 procent van de stemmen, tegen 33 procent voor Labour.

Op audiëntie bij de koningin

Aan het begin van de middag reed Johnson in een politie-escorte naar Buckingham Palace waar hij door koningin Elizabeth in audiëntie werd ontvangen. Hij heeft haar formeel toestemming gevraagd om een regering te vormen. Van het gesprek onder vier ogen, dat ongeveer een half uur duurde, zijn zoals gebruikelijk geen aantekeningen gemaakt, en ook geen foto's of andere opnames. Na zijn bezoek aan de koningin reed de premier terug naar Downing Street.

Het nieuwe Lagerhuis wordt dinsdag geïnstalleerd. Waarschijnlijk is donderdag de 'Queen's speech', waarmee de koningin het nieuwe parlementaire jaar opent. Vrijdag staat de brexit en de daarbij horende wetgeving weer op de agenda, meldt de BBC.

De datum van vertrek is 31 januari. Daarna beginnen de onderhandelingen over een handelsverdrag met de EU die in de overgangsperiode van een jaar moeten uitmonden in een overeenkomst.

Geen mitsen en maren meer

Johnson heeft vanochtend in het verkiezingshoofdkwartier zijn staf toegesproken. Hij sprak van een politieke aardverschuiving en zei dat de Conservatieven een fantastisch mandaat hebben gekregen van de kiezer. We zullen brexit op tijd voor elkaar krijgen, zei hij, "geen mitsen en maren meer".

Hij wil voor "de hele natie" premier zijn, ook voor de mensen die nooit eerder op de Conservatieven hebben gestemd. "Hun steun stemt mij nederig en dankbaar." Johnson herhaalde een aantal van zijn verkiezingsbeloftes, onder meer over investeringen in de gezondheidszorg en de politie.

Hij sloot zijn overwinningstoespraak af met de woorden: "Get brexit done, get breakfast done." De nieuwe slogan van de Conservatieven wordt 'The People's Government'.

Verpletterende nederlaag Labour

Labour lijdt een verpletterende nederlaag en boekt met 203 zetels het slechtste resultaat sinds 1935. Rode bolwerken in het midden en noorden van Engeland die sinds mensenheugenis in handen waren van Labour zijn overgegaan op de Conservatieven. Veel overgelopen kiezers stemden bij het referendum in 2015 voor vertrek uit de EU.

Partijleider Corbyn heeft zijn vertrek aangekondigd, maar wil wel voorlopig blijven zitten, mogelijk tot de volgende parlementsverkiezingen die normaal gesproken eens in de vijf jaar worden gehouden. Hij wil een periode van bezinning inlassen om over de oorzaken van de nederlaag na te denken.

Of hij daarvoor de tijd krijgt, is de vraag. Binnen Labour gaan stemmen op die aandringen op een onmiddellijk vertrek van Corbyn. Maar een opvolger staat niet klaar en door de interne partijregels is het niet eenvoudig om de partijleider meteen weg te werken.

De prominente Labour-politicus en oud-minister Yvette Cooper is ook voorstander van een grondig zelfonderzoek. Volgens haar is er in het land een groeiende kloof tussen de steden en het platteland. Ze stelt dat Labour meer en meer een partij is voor stedelingen en zegt dat die ontwikkeling moet worden gekeerd. Cooper wil niet zeggen of ze zich in de toekomst kandidaat zal stellen om Corbyn op te volgen.

Nieuw Schots referendum

De Schotse Nationalistische Partij SNP heeft flinke winst geboekt en krijgt 48 van de 59 Schotse zetels in het Lagerhuis. SNP-leider Nicola Sturgeon wil in Schotland een nieuw referendum houden over onafhankelijkheid. Zij zegt dat Boris Johnson geen mandaat heeft gekregen om Schotland uit de EU te halen. De Schotse kiezers stemden in 2015 in meerderheid tegen een vertrek uit de Europese Unie. Johnson heeft eerder al gezegd dat hij een nieuw referendum in Schotland niet zal toestaan.

De leider van de pro-Europese Liberaal Democraten, Jo Swinson, heeft haar zetel in het Lagerhuis verloren. Ze kwam 149 stemmen tekort. Haar partij krijgt in het Lagerhuis elf zetels, een verlies van één zetel, en kiest nu een nieuwe leider.

Andere kleine partijen krijgen ook een marginale rol in het nieuwe parlement. De brexitpartij van Nigel Farage komt niet in het Lagerhuis. In mei haalde de partij van Farage nog ruim dertig procent van de stemmen bij de verkiezingen voor het Europees parlement.

Winst voor Noord-Ierse nationalisten

In Noord-Ierland hebben de katholieke Ierse nationalisten voor het eerst meer zetels gewonnen dan de protestantse unionisten. Sinn Fein en de SDLP komen samen uit op negen zetels.

De pro-Britse unionisten verliezen er twee en komen uit op acht. De laatste zetel is voor de Alliance Party. Dat betekent dat voor het eerst een meerderheid van de Noord-Ierse parlementariërs tegen brexit is. Net als in Schotland stemden ook de Noord-Ieren in 2015 in meerderheid tegen de brexit.

De unionisten zijn voorstander van de brexit, al waren ze niet tevreden over het akkoord dat Johnson in oktober met de EU sloot. Nu de premier in het Lagerhuis over een absolute meerderheid beschikt, heeft hij de gedoogsteun van de unionisten niet meer nodig en kan hij hun bezwaren negeren.

Reactie Brussel, Trump en de beurzen

De voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, verwacht dat de brexit nu snel zijn beslag krijgt. Hij zei verder dat de EU klaar is voor de volgende fase en hij rekent op "loyale onderhandelingen" over een handelsakkoord.

De Amerikaanse president Trump heeft Boris Johnson met zijn grote overwinning gefeliciteerd. In een tweet schrijft hij dat de VS en het VK nu hun handen vrij hebben om zodra de brexit een feit is een omvangrijk handelsakkoord te sluiten.

De uitslag leidt tot opgetogen reacties op de financiële markten. Het Britse pond zit in de plus en ook op de beurzen wordt winst geboekt. Handelaren zijn blij dat er nu een einde komt aan de jarenlange onzekerheid over de brexit en dat de periode van politieke instabiliteit in het VK voorbij lijkt te zijn.