Waarom de Noord-Ierse DUP de brexit-deal dreigt te torpederen

Verheugd werd het nieuws vanmiddag gedeeld: in Brussel is een deal over de brexit tussen Boris Johnson en de EU bereikt. De vraag is nu of de Britse premier na komende zaterdag nog steeds kan lachen - het lijkt er namelijk niet op dat het Britse Lagerhuis dan met zijn akkoord zal instemmen.

De protestantse Noord-Ierse Democratische Unionistische Partij (DUP), waarvan een 'ja' broodnodig is, zegt alvast ferm 'nee': "Ons standpunt blijft: we gaan hier niet in mee."

In het Britse Lagerhuis bezet de Noord-Ierse partij slechts 10 van de 650 zetels, maar de DUP speelt al jaren een grote rol omdat het gedoogsteun verleent aan de regering. Net als Johnson had ook voormalig premier Theresa May steun nodig van de DUP bij haar pogingen een brexitakkoord door het Lagerhuis te krijgen; de unionisten stemden toen driemaal genadeloos tegen.

Wat zijn de grootste bezwaren van de DUP en wat willen zij?

De afspraken:

Na de brexit blijft Ierland bij de EU, maar Noord-Ierland niet. Dat hoort bij het Verenigd Koninkrijk. Alle partijen willen voorkomen dat als gevolg hiervan een fysieke grens tussen de twee landsdelen op het Ierse eiland komt. Ze vrezen dat geweld oplaait wanneer er geen vrije doorgang meer is.

De 'backstop', lange tijd het knelpunt in de onderhandelingen, wordt in het nieuwbakken akkoord vervangen door nieuwe douaneregels. Van Noord-Ierland wordt een 'schemergebied' gemaakt: het valt straks wettelijk onder de Britse douaneregels, maar in de praktijk zal het de EU-regels blijven volgen.

Grenscontroles met Ierland zijn daardoor niet meer nodig. Wel zullen er extra controles komen tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk: er komt deels een grens in de Ierse zee. Een vergelijkbaar plan is eerder voorgesteld door oud-premier May, toen haar regering onderhandelde over de brexit. Dat stuitte destijds op verzet binnen de Britse regering en de DUP.

Wat heeft Johnson nodig om de brexitdeal door het parlement te loodsen? Correspondent Tim de Wit legt het uit:

De bezwaren:

De DUP vindt dat Noord-Ierland na de brexit niet anders behandeld mag worden dan de rest van het Verenigd Koninkrijk, en dat is met deze deal wel degelijk het geval.

Volgens de DUP dreigt zo het gevaar dat Noord-Ierland ooit bij Ierland gaat horen - iets wat de partij onder alle omstandigheden wil voorkomen. Als Noord-Ierland na brexit al een uitzonderingspositie krijgt, wat is dan de volgende stap?, vrezen ze bij de DUP.

Bovendien vindt de partij dat het niet genoeg zeggenschap heeft. In de deal staat dat het Noord-Ierse parlement elke vier jaar mag stemmen over of ze kunnen leven met de nieuwe constructie. "Maar de DUP weet dat het daarin geen meerderheid heeft", legt correspondent Tim de Wit uit.

Tot slot meent de partij dat deze deal met de EU de economie van Noord-Ierland niet ten goede zal komen. De DUP vreest dat Noord-Ierse consumenten hogere prijzen krijgen voorgeschoteld, en tegelijkertijd minder keus aan producten hebben.

Kortom: deze deal maakt het in hun ogen vooral allemaal makkelijker voor de EU.

De eisen:

De DUP eist nu in feite een veto over de nieuwe afspraken. "Dat vinden de EU en met name Ierland echter te ver gaan", vertelt De Wit. "Want als de DUP in de toekomst dwarsligt, kan dat alsnog betekenen dat er grenscontroles nodig zijn tussen Ierland en Noord-Ierland en dat wil de EU kosten wat kost voorkomen.

De gevolgen:

Komende zaterdag is door Britse media alvast omgedoopt tot Super Saturday. Dan brengt Boris Johnson zijn akkoord in het Lagerhuis in stemming.

Johnson is niet de eerste die een brexit-deal door het parlement probeert te loodsen. Eerder probeerde premier May dat driemaal. "En we weten allemaal hoe dat is geëindigd", legt de correspondent uit. "Johnson neemt hier een enorme gok."

Het is voor de Brits leider cruciaal de DUP voor die tijd aan boord te krijgen. "Hij heeft de Noord-Ieren simpelweg keihard nodig om genoeg stemmen binnen slepen. Bovendien hebben de hardliners in zijn eigen partij, de Conservatieven, steeds gezegd dat ze alleen in zullen stemmen als de DUP zich in het akkoord kan vinden", aldus De Wit.

Op steun van de oppositie hoeft Johnson bovendien niet te rekenen. "Je merkt dat het wantrouwen tussen Labour en de regering van Johnson gigantisch is. Daar speelt de roep om een nieuw referendum meer dan steun verlenen aan Johnson."

De komende dagen zal de Britse premier daarom waarschijnlijk flink gaan lobbyen bij de DUP. Hij zal ze mogelijk opnieuw miljoenen ponden aan investeringen beloven. Of die beloftes zich zullen uitbetalen, kan alleen Super Saturday uitwijzen.