Iedere minuut 460.000 euro erbij: 'de eerste tekenen zijn hoopgevend'
Het nieuwe geld dat sinds een maand in de economie wordt gepompt, werpt al zijn vruchten af, zegt Guido Wolswijk, een van de dertig adviseurs van de Europese Centrale Bank in een interview met NOS-podcast POEN.
Sinds een maand komt er vrijwel dagelijks geld in de eurozone bij. De Europese Centrale Bank heeft de omvangrijke steunoperatie opnieuw opgestart en pompt iedere maand 20 miljard euro in de economie van de eurozone. Dat komt neer op meer dan 460.000 euro per minuut.
Die operatie is omstreden. Zo is het de vraag of het middel niet veel te zwaar is en of het überhaupt wel effect heeft.
Hoopgevend
"Het is nog vroeg, maar de eerste tekenen zijn hoopgevend", zegt Wolswijk. Hij adviseert de president van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde, over het te voeren beleid. "We hebben het idee dat onze maatregelen doorwerken in de financiële sfeer, maar het duurt wat langer voordat ze in de reële sfeer doorwerken." Hij doelt daarmee op bedrijven die meer gaan investeren en lonen die gaan stijgen. "Dan moet je denken aan zo'n twee tot drie jaar", zegt Wolswijk.
Alhoewel de economie van de eurolanden groeit, is de centrale bank niet tevreden over het tempo en de kracht waarin dit gebeurt. De Europese Centrale Bank kijkt daarbij vooral naar het niveau van de prijsstijgingen. Een inflatie van iets onder de 2 procent wordt gezien als een gezond niveau, maar de eurozone zit daar al jaren ver onder. Wat de Europese Centrale Bank ook probeert om de inflatie op te krikken.
Tussen 2014 en 2018 werd bijna 2600 miljard euro in de eurozone gepompt, met de gedachte dat die operatie de economie weer uit het slop zou halen. In september besloot de centrale bank de schuldenopkoop toch weer op te starten voor onbepaalde tijd, dus net zo lang doorgaan tot het werkt. Het is de laatste bestuursdaad van scheidend bankpresident Mario Draghi.
"Er is een aantal economische schokken geweest, zoals het toenemend protectionisme wereldwijd. Die ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat we onze doelstellingen niet hebben bereikt en daar moeten we op reageren," zegt Wolswijk.
Op het besluit om de operatie weer op te starten, kwam veel kritiek. Onder meer de Nederlandse bankpresident Klaas Knot sprak publiekelijk uit dat hij de steunoperatie op dit moment niet het juiste middel vindt. Oud-bankpresidenten uit Europa schreven gezamenlijk een brief met hun bezwaren.
Die kritiek heeft geen invloed gehad op het opstarten van de operatie, zegt vice-president van de ECB Luis de Guindos op de site van de centrale bank. "Wat er de afgelopen maanden is gebeurd, heeft niet geholpen. Het heeft niet de effectiviteit van de operatie ondermijnd, die ging door zoals gepland, maar het is veel beter om verenigd te zijn", zegt De Guindos.
Volgens adviseur Guido Wolswijk wordt de kritiek wel degelijk meegenomen bij toekomstige beslissingen. "Wij luisteren zeker naar de kritiek. Dat houden we goed in de gaten. Als de neveneffecten van ons aankoopprogramma te negatief worden, kan dat ook weer negatief werken op de economie. Wij luisteren daarnaar en houden dat goed in gaten."
Weinig vertrouwen
De Europese Centrale Bank koopt schuldenpapieren van bedrijven en overheden. Door die operatie komt er meer geld vrij om te lenen en wordt lenen goedkoper. De hoop is dat bedrijven daardoor meer gaan investeren.
Hyung-Ja de Zeeuw houdt voor de Rabobank de markt voor leningen van bedrijven, de bedrijfsobligaties, in de gaten. Zij ziet dat bedrijven meer en goedkoper lenen, maar dat geld gebruiken ze vooral om hun eigen financiële positie te verbeteren. Niet voor investeringen.
"Als je een investering wilt doen moet je een goed perspectief zien", zegt De Zeeuw. "De vooruitzichten zijn nu niet zonnig. Ze hebben er weinig vertrouwen in dat er in de toekomst meer vraag komt naar hun producten."
Een deel van het geld dat nu vrijkomt verdwijnt naar het buitenland. "Er komen Amerikanen naar de Europese markt om hier geld op te halen. Omdat het nu goedkoper is", zegt De Zeeuw. "Dat noemen we reversed yankees. Dit jaar wordt het weer een topjaar qua Amerikanen die hier geld ophalen. Maar het geldt ook voor bedrijven uit bijvoorbeeld India, Rusland, Brazilië, China.
Guido Wolswijk van de Europese Centrale Bank erkent dat het geld nog niet direct volledig wordt gebruikt voor investeringen in Europa. "Het vindt gedeeltelijk plaats. We kunnen bedrijven niet dwingen om te gaan investeren, maar we kunnen de omstandigheden zo gunstig mogelijk maken. We zien dat in toenemende mate meer geïnvesteerd wordt."
Hij wijst erop dat ook consumenten voordeel hebben omdat ze goedkoper kunnen lenen en bedrijven uiteindelijk de lonen laten stijgen.
Open einde
Het programma van de Europese Centrale Bank heeft een open einde. Er is nog geen einddatum bepaald. De Zeeuw van de Rabobank maakt zich daar zorgen om.
"Het is een ongelofelijk iets. Niemand weet hoe dit gaat aflopen en hoe je het gaat afbouwen", zegt De Zeeuw. "Je weet niet of deze operatie helpt. En dit programma kan voor altijd doorgaan."
Wolswijk (58) erkent dat de operatie nog even kan duren. Op de vraag of hij de afbouw van het steunprogramma nog gaat meemaken, antwoordt hij: "Ik weet eerlijk gezegd niet of ik dat nog ga meemaken. Ik heb goede hoop van wel, dat ik de eerste stappen nog ga meemaken. Maar ik durf er geen weddenschap voor af te sluiten."
Hij sluit niet uit dat de geldkraan eerst nog verder opengaat. "Als het nodig is, dan staan we klaar om verdere maatregelen te nemen."
