Onrust onder youtubers vanwege nieuwe regels rond privacy kinderen

• Simone Loomans en Nando Kasteleijn

Er is in de Nederlandse YouTube-gemeenschap onrust ontstaan over veranderingen die in januari door het videoplatform worden doorgevoerd. Dat blijkt uit gesprekken die de NOS deze week heeft gevoerd.

Video's of kanalen die zijn aangemerkt als 'Gemaakt voor Kinderen' worden vanaf 2020 anders behandeld, waardoor makers vrezen inkomsten mis te lopen. Daarnaast wordt de reactiemogelijkheid uitgezet en bestaat de kans dat de video minder goed vindbaar is.

"Ik ben me op het ergste aan het voorbereiden", zegt Dionne Slagter, op YouTube bekend als Onnedi (884.000 abonnees). "Alles wat kindgericht is, moet er waarschijnlijk uit. Dus voor mij betekent dit minder video's met speelgoed, minder kleurrijk en minder opgewekt praten." Slagter benadrukt het niet alleen te doen voor de inkomsten, "maar het is wel mijn baan en ik moet ervan leven".

YouTube-woordvoerder Rachid Finge bevestigt dat youtubers die kindervideo's maken er financieel op achteruit kunnen gaan. "Als je aangeeft dat je video's voor kinderen maakt dan schakelen we een aantal dingen uit. Er kunnen dan geen reacties op video's meer worden achtergelaten en ook gepersonaliseerde advertenties zijn niet meer toegestaan. En dat zou je als YouTube-uploader best wel in je portemonnee kunnen voelen."

Youtuber Wouter van der Vaart vertelt over zijn problemen met de nieuwe maatregelen van YouTube en de mogelijke gevolgen:

De maatregelen zijn het gevolg van een boete van omgerekend 153 miljoen euro die het videoplatform van een Amerikaanse toezichthouder, de Federal Trade Commission (FTC), heeft gekregen. De videodienst verzamelde persoonlijke gegevens van kinderen, zonder dat ouders daar toestemming voor hadden gegeven. Daarnaast werden de kinderen door moederbedrijf Google ook buiten YouTube gevolgd, oordeelde de FTC.

Kinderen beter beschermen

Naast de boete moet het platform dus ook wijzigingen doorvoeren en de nieuwe regels gelden wereldwijd. Deze moeten kinderen beter beschermen. Naast de bovengenoemde zaken betekent het bijvoorbeeld ook dat het zogeheten 'eindscherm', dat wordt getoond aan het einde van een video, niet meer te zien is. Dit scherm kunnen makers gebruiken om andere video's te suggereren, waardoor de kans dat er wordt doorgeklikt groter is en kinderen dus blijven kijken.

Remco Pijpers, expert jeugd en media bij Kennisnet, denkt dat de maatregelen goed zouden kunnen werken. "Makers van video's worden eigenlijk gedwongen om aan te merken of het inhoud voor kinderen is of niet. Dat vergroot de kans dat kinderen vrij kunnen zijn op YouTube. Want uit video's voor kinderen wordt dan geen data meer gevist."

De veranderingen gelden in ieder geval voor kanalen die zich duidelijk richten op kinderen. Maar voor veel andere kanalen betekent de verandering onduidelijkheid. Bijvoorbeeld voor youtubers die zowel kinderen als volwassenen aanspreken of zich in eerste instantie richten op volwassenen, maar ook interessant kunnen zijn voor kinderen. Denk bijvoorbeeld aan gamers.

"Ik maak me zorgen", zegt Joost Bouhof van het kanaal Joostspeeltspellen (517.000 abonnees). "Wij spreken jong en oud aan, voor gamen is het super vaag. Ik overweeg om met advocaten te praten om te kijken wat we kunnen doen."

In een e-mail aan videomakers erkent YouTube dat dit ingewikkeld is: "We weten dat deze verplichte wijzigingen niet makkelijk zijn", maar het bedrijf noemt het desondanks "belangrijke stappen om te voldoen aan wetgeving". Daarnaast zegt het videoplatform zelf geen juridisch advies te kunnen geven als makers twijfelen. In een andere mail adviseert het bedrijf een advocaat te raadplegen als er twijfel is. Aan de NOS laten diverse youtubers weten dat ook te doen.

Per geval bekijken

"Het komt hier neer op interpretatie van de regels", zegt Mireille van Eechoud, hoogleraar informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam. "Je moet per geval gaan bekijken wat wel en niet mag, aan de hand van de eisen van de toezichthouder."

Van Eechoud ziet ook dat er een heel groot grijs gebied is voor content die niet specifiek voor kinderen is bedoeld, maar wel die doelgroep trekt. "Als je het veilig wil spelen als maker, dan moet je er zo'n label op zetten. Bij hoeveel video's je dat wil doen, hangt ook weer af van het risico dat je wil nemen."

Wie verkeerde keuzes maakt, loopt het risico dat YouTube actie onderneemt tegen specifieke video's of een heel kanaal. Er wordt dus een grote verantwoordelijkheid van de maker verwacht.