'Hey, Zwarte Piet' of 'waar is je pietenpak?', zo kwetsend zijn die 'grapjes'

Deze uitspraak is van actrice Gerda Havertong. Ze deed 'm al in 1987 in het televisieprogramma Sesamstraat. Gisteren werd de video weer duizenden keren gedeeld op social media. Want nog steeds is de uitspraak ieder jaar voor veel zwarte mensen actueel.

Soms wordt Zwarte Piet gebruikt als scheldwoord, met de bedoeling om iemand er daadwerkelijk mee te kwetsen, en soms wordt het gebruikt als "een onschuldig grapje". In welke context het ook is: in beide gevallen is het kwetsend en racistisch en niet "zomaar een grapje."

Afgelopen weekend werd voetballer Ahmad Mendes Moreira op het voetbalveld door toeschouwers uitgemaakt voor Zwarte Piet. De voetballer van Excelsior was er zichtbaar door aangeslagen. De wedstrijd in Den Bosch werd voor korte tijd stilgelegd.

'Ik ben boos en teleurgesteld", zei de voetballer na de wedstrijd:

Er kwamen veel reacties op de NOS-Facebookpagina binnen nadat we het bericht over Mendes Moreira hadden geplaatst. Zo laat mevrouw Waal (40) weten dat Zwarte Piet al zo lang zij zich kan herinneren als scheldwoord wordt gebruikt tegen zwarte mensen. "Ik ben zo vaak voor Zwarte Piet uitgemaakt of ik kreeg pepernoten naar mijn hoofd gegooid", vertelt de Amsterdamse met Surinaamse roots.

"Ik snap echt dat veel mensen mooie herinneringen hebben bij Zwarte Piet, maar ik heb er hele slechte herinneringen aan. Het raakt mij gewoon heel erg, want ik ben toch geen Zwarte Piet? Waarom zeggen mensen dat toch?"

'Je raakt in conflict met jezelf'

Waal merkt vooral dat mensen het zeggen als grapje. "Ik liet een keer in de supermarkt een zak snoep vallen. Toen kwam er een ouder vrouwtje naar me toe die zei: 'Zo, u bent al voor de stoomboot uitgekomen dat u nu al met snoep begint te strooien?' Eigenlijk wil je dan heel boos worden, maar aan de andere kant heeft die vrouw goede herinneringen aan Zwarte Piet en die wil ik niet verpesten. Je raakt dus echt in conflict met jezelf. Ik schudde mijn hoofd en heb haar verder maar genegeerd."

Inmiddels is ze op het punt gekomen dat ze zich wel uitspreekt tegen zulke opmerkingen. "Dan reageren mensen verontwaardigd 'dat het maar een grapje is', maar ik heb door zulke opmerkingen het gevoel dat ze mij niet als een gelijkwaardige zien. Het zijn geen grapjes, het is racisme."

Bekijk hier het fragment van Sesamstraat met Gerda Havertong uit 1987:

Mevrouw Hermans (36) viel als kind op door haar "pikzwarte haar met krullen en mijn getinte huid". Daardoor werd ze als kind veel gepest, zeker als Sinterklaas weer in het land was. "Ik heb er hele nare herinneringen aan. Dan werd er naar me gewezen en riepen ze: 'Hey, een Zwarte Piet!'. Of erger nog: 'Zwarte Piet, ga je eens wassen'."

Ze merkte vooral dat ze niet serieus werd genomen als ze naar haar docenten ging. "Dan zeiden ze: 'Zwarte Piet is toch leuk, het is toch een compliment?' Het werd dus weggewimpeld, terwijl ik er echt verdrietig door was." Hermans ziet dat dat nog steeds gebeurt en daarom wil ze dat zulke pesterijen serieuzer worden genomen. "Tegen kinderen die worden gepest vanwege hun flaporen wordt soms harder opgetreden dan wanneer iemand Zwarte Piet wordt genoemd. Het is dus belangrijk dat er meer aandacht komt voor dit soort pesterijen."

'Ouders boos op mij'

Ook mevrouw Waal vindt dat volwassenen hierin meer verantwoordelijkheid moeten nemen. "Twee jaar terug noemde een kindje mij Zwarte Piet en die ouders zeiden er niks van." Ze voelde zich er zo door geraakt dat ze tegen het kind zei dat Zwarte Piet en Sinterklaas niet bestonden. "En vervolgens worden die ouders boos op mij dat ik dat zei."

Waal wil vooral dat het sinterklaasfeest een feest wordt voor ieder kind. "Toen mijn dochter 4 was, kwam ze na school naar me toe met de vraag: 'Opa is toch ook een Zwarte Piet, want hij heeft dezelfde bruine kleur?' Ik heb toen moeten uitleggen dat Zwarte Piet niet bestaat en dat opa geen Zwarte Piet is. En dat vind ik wel jammer hoor, want het kan een heel leuk magisch feest zijn, waar ik mijn kind ook graag in wil laten geloven. Maar nu ben ik elke dag bang dat ze thuiskomt en zegt dat ze zelf is uitgescholden voor Zwarte Piet."

Op onze Facebook-pagina deelden meer mensen hun ervaring: