EU denkt aan sancties tegen Turkije, hoe groot zijn de gevolgen? 

De Europese ministers van Buitenlandse Zaken komen maandag bijeen om over EU-maatregelen tegen Turkije te praten. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil dat de EU met sancties tegen Turkije komt.

De Franse staatssecretaris voor EU-zaken De Montchalin zei afgelopen week dat sancties besproken zullen worden. "Europa verwerpt het idee dat we machteloos zijn in deze situatie", zei ze.

EU grootste handelspartner

Of er echt sancties komen en wat voor een sancties dat dan zouden zijn, is nog onduidelijk. Stel: de EU kiest voor economische sancties, dan kunnen die de Turkse economie flink raken. Die is namelijk zeer verbonden met die van de EU. maar andersom zouden die maatregelen, en de Turkse reactie die daar ongetwijfeld op volgt, ook de Europese economie kunnen raken.

De EU is als landengroep veruit de grootste exportpartner van Turkije: het ontvangt precies de helft van alle Turkse goederenexport. Vorig jaar ging het om ruim 77 miljard euro.

Omgekeerd is Turkije de vijfde exportpartner van de EU, achter de VS, China, Zwitserland en Rusland. In 2018 ging het om ruim 76 miljard. De EU importeert dus bijna evenveel vanuit Turkije als dat het naar het land exporteert.

Voor Nederland is Turkije niet zo'n heel belangrijke handelspartner. Turkije komt, met 5,5 miljard in 2018, pas op de 15de plaats van exportlanden. Ter vergelijking, de handel met Duitsland bedraagt zo'n 113 miljard. Nederland is, met 3,5 miljard, ook pas het 15de exportland voor Turkije.

Mogelijke sancties kunnen verschillende vormen hebben. Als de EU Turkije economisch wil straffen, dan zou dat in de vorm van importverboden kunnen. Daarbij mogen bepaalde producten niet meer vanuit Turkije de EU in.

Zo'n verbod kan ook problemen opleveren voor consumenten en bedrijven hier. We moeten dan op zoek naar andere leveranciers voor producten die we uit Turkije haalden. Zo zijn sommige kledingmerken bijvoorbeeld behoorlijk afhankelijk van kleding en stoffen die in Turkije worden gemaakt.

De kans op een Turkse tegenreactie, in de vorm van Europese importsancties, is dan groot. Daar zullen Europese exporterende bedrijven last van krijgen. Dat gebeurde ook na economische sancties van de EU tegen Rusland, vanwege de annexatie van de Krim. Rusland verbood daarop de import van Europese landbouwproducten. Na vijf jaar heeft de Nederlandse fruitsector daar nog steeds last van.

Er is op dit moment sprake van een vrij verkeer van goederen tussen de EU en Turkije. Het land is al sinds eind 1995 lid van de douane-unie van de EU. Er mogen over en weer dus geen importtarieven worden geheven. De EU zou die douane-unie dus moeten opzeggen of aanpassen om sancties mogelijk te maken.

Er zijn wel een paar uitzonderingen op die douane-unie. De handel in agrarische producten, kool en staal wordt geregeld in aparte verdragen tussen Turkije en afzonderlijke landen.

Wapens

De Nederlandse regering besloot vrijdag al tot een andere soort sanctie: een wapenembargo. Zolang de Turkse inval voortduurt geeft Nederland geen toestemming voor wapenexport naar het land. Duitsland en Finland hebben hetzelfde gedaan en maandag zal er verder over gesproken worden in EU-verband.

Zo'n sanctie is niet zozeer bedoeld om de Turkse economie te raken, maar om de Turkse militaire operatie in Syrië niet verder te helpen.

Nu is het zo dat Turkije NAVO-lid is en dus intensief militair samenwerkt met EU-landen en de VS. Een wapenembargo gericht tegen een NAVO-partner is dus redelijk opmerkelijk.

Maar ook voor de recente inval was er al onenigheid tussen Turkije en NAVO-partners. Deze zomer gooide Amerika Turkije namelijk uit het F-35-programma (beter bekend als de Joint Strike Fighter). Omdat Turkije Russische luchtafweersystemen kocht mag het nu geen F-35-gevechtsvliegtuigen meer krijgen.

Toch prees president Trump afgelopen week Turkije toch weer als belangrijke handelspartner bij de bouw van de F-35. Een deel van het toestel wordt namelijk in Turkije gemaakt. Ook noemde hij Turkije een belangrijk lid van de NAVO. Trump lijkt dus weinig zin te hebben in sancties tegen Turkije. Maar de Democraten en ook een deel van de Republikeinen denken daar anders over.