Antisemitisch motief in Halle, aantal incidenten in Duitsland stijgt

• Maartje Geels

  redacteur Online

In de Duitse stad Halle heeft een aanslagpleger twee mensen gedood: een slachtoffer viel bij een synagoge, het tweede bij een Turkse eettent. De schutter had de synagoge binnen willen dringen, waar op dat moment zo'n tachtig joden bijeen waren op Jom Kipoer te vieren, de belangrijkste feestdag binnen het jodendom. Minister Seehofer van Binnenlandse Zaken gaat uit van een antisemitisch motief; de dader zelf noemde Joden in een video "de oorzaak van alle problemen".

De Duitse politiek uitte al eerder bezorgdheid over de toegenomen dreiging tegen Joodse burgers. In mei kwam Seehofers ministerie met cijfers over zogenoemde politiek gemotiveerde criminaliteit. Uit dat rapport (.pdf) bleek dat vorig jaar in Duitsland bijna 1800 antisemitische strafbare feiten werden geteld: bijna 20 procent meer dan een jaar eerder.

Het ging onder meer om geweld, maar ook het gebruik van bijvoorbeeld antisemitische symbolen zoals het hakenkruis. In bijna 90 procent van de geregistreerde zaken had de dader een extreemrechtse achtergrond. Ook het aantal xenofobische incidenten nam van 2017 op 2018 toe met 20 procent, tot 7700.

Rond de publicatie van het rapport leidde een opmerking van de regeringsfunctionaris die is belast met het bestrijden van antisemitisme tot commotie; hij raadde het Joden af om buitenshuis een keppel te dragen, vanwege het toegenomen antisemitisme op straat. Dat kwam hem op veel kritiek te staan.

Bondskanselier Merkel bezocht na de aanslag in Halle een synagoge in Berlijn; ze sprak daar haar medeleven uit:

Eerder dit jaar verscheen ook een onderzoek naar de ervaringen van Joden uit heel Europa met antisemitisme. Dat onderzoek werd uitgevoerd door het EU-agentschap voor grondrechten (FRA). Ruim 2700 Joodse inwoners van twaalf EU-landen, allemaal tussen 16 en 34 jaar oud, werd gevraagd of ze het afgelopen jaar met antisemitisme te maken hadden gehad. De helft gaf aan van wel, maar de meesten hadden daar geen officiële melding van gemaakt.

Van alle respondenten zeiden jonge Joden uit Duitsland het meest last te hebben gehad (41 procent) van antisemitisme. Na Duitsland volgden België en Nederland. Joodse jongeren vertelden dat er regelmatig een middelvinger naar hen opgestoken werd, of dat er naar ze werd gespuugd.

Ook werd er gevraagd naar ervaringen met beledigende teksten op internet: 88 procent van de ondervraagden vond dat het antisemitisme op internet de afgelopen vijf jaar was toegenomen. Het ging dan om posts op bijvoorbeeld Twitter en Facebook over bijvoorbeeld Israël, die antisemitisch van aard waren. 45 procent van de jongeren durft geen Joodse symbolen meer te laten zien of te dragen in het openbaar.

Aanslag gestreamd

Duitse media melden dat de schutter in Halle een 27-jarige man is uit extreemrechtse kringen. Hij streamde de aanslag op de site Twitch. Op de beelden was onder meer te zien hoe zijn wapen herhaaldelijk weigerde.

Behalve bij de synagoge nam de aanslagpleger ook mensen onder vuur bij een döner-kebabzaak in de buurt. Daar vluchtte de schutter naartoe nadat het hem niet was gelukt de synagoge binnen te dringen. Bij de eettent viel een dode. De Duitse autoriteiten hebben vooralsnog niet gezegd of hij ook slachtoffers had willen maken onder mensen met een migratieachtergrond.

Dreiging in Nederland

Ook in Nederland neemt het antisemitisme weer toe, ziet het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). De belangenorganisatie registreerde vorig jaar 135 incidenten, bijna 20 procent meer dan het jaar daarvoor. Joodse organisaties in Nederland maken zich zorgen. Veel plaatsen waar Joden bijeenkomen, zoals joodse scholen en synagogen, worden permanent beveiligd.

De Joodse koepelorganisatie Centraal Joods Overleg (CJO) is geschrokken van de aanslag in Halle, maar wil niet zeggen of het beveiligingsniveau bij Nederlandse Joodse instellingen gisteren is opgehoogd.

Voorzitter Eddo Verdoner: "Als er zich een incident in het buitenland voordoet, zijn wij waakzamer. Het is een illusie om te denken dat als geweld kilometers verderop gebeurt, het hier niet zou kunnen." Toch pleit de koepelorganisatie absoluut niet voor het niet dragen van de kippa: "Antisemitisme stopt niet als je je verstopt."

De NCTV wilde uit veiligheidsoverwegingen niet zeggen of er in Nederland extra mankracht is ingezet bij de viering van Jom Kipoer.