Italiaanse farmaceut was doelwit Bruins om extreme prijsverhoging
Leadiant is de medicijnfabrikant die minister Bruins voor Medische Zorg vorige week onder druk probeerde te zetten. In een open brief dreigde de minister de naam van het bedrijf openbaar te maken als de farmaceut niet met een goed verhaal komt over een eigen middel dat sinds een paar jaar 500 keer zoveel kost als daarvoor.
Bronnen zeggen nu tegen de NOS dat het gaat om de Italiaanse farmaceut Leadiant en dat het betreffende middel CDCA is, dat wordt voorgeschreven tegen de zeldzame stofwisselingsziekte CTX. "Ik zal vragen naar een verklaring voor deze prijsstijging (...) Is er geen goed verhaal, dan ga ik me beraden op vervolgstappen. Eén daarvan is het zoeken van publiciteit", schreef de minister in de Volkskrant.
Het geneesmiddel CDCA werd in de jaren 70 ontwikkeld als middel tegen galstenen en kostte tot drie jaar geleden 28 cent per pil, blijkt uit een reconstructie van NRC. Leadiant kocht alle producenten van CDCA op en kreeg in 2016 marktexclusiviteit voor 10 jaar, om het medicijn te distribueren als zogeheten weesgeneesmiddel tegen CTX. Weesgeneesmiddelen zijn medicijnen voor zeldzame aandoeningen.
Sinds een paar jaar kost een pil 140 euro. Op jaarbasis is dat per patiënt ruim 150.000 euro. Over medicijnen met dergelijke prijskaartjes onderhandelt de minister met fabrikanten.
Bruins sprak volgens bronnen vandaag met Leadiant: "Komt daar een plausibel verhaal uit (...) dan zal ik de fabrikant vragen daarmee in de publiciteit te treden", schreef hij in zijn brief. "Een goed verhaal mag immers verteld worden."
Het is denkbaar dat er een plausibel verhaal uitkomt, legt VU-gezondheidseconoom Xander Koolman uit. "Ze hebben het middel niet uitgevonden, maar om het voor een andere aandoening te mogen verkopen, moet je lobbyen, onderzoeken laten uitvoeren. Dat kost geld. En dat snapt de overheid ook, want anders geven ze niet zo'n patent voor 10 jaar."
Namaak
Saillant in de kwestie rond CDCA is dat het Amsterdam UMC in reactie op de prijsstijging het middel vorig jaar ging namaken, voor zo'n 20.000 tot 25.000 euro per jaar per patiënt. Zorgverzekeraars hadden kort daarvoor besloten het middel van de Italiaanse farmaceut Leadiant niet meer te vergoeden.
Maar het namaken duurde niet lang; de Inspectie Gezondheidszorg stak er namelijk een stokje voor, omdat er mogelijk onzuiverheden in de grondstof van het Amsterdamse ziekenhuis zaten. Leadiant had de kwestie aanhangig gemaakt bij de inspectie. Het bedrijf is nu weer de enige leverancier. En de zorgverzekeraars vergoeden het weer.
Overigens hebben de Amsterdamse onderzoekers het nog niet opgegeven; er wordt nog steeds gewerkt aan namaak-CDCA. Hoogleraar erfelijke stofwisselingsziekten Carla Hollak is een van de initiatiefnemers en volgt de gesprekken tussen Bruins en Leadiant met interesse.
"Als de minister uitkomt op een mooie prijs die de verzekeraars willen betalen, dan hoeven wij de moeite niet meer te doen. Ik ben er niet om de farmaceutische industrie dwars te zitten. Ik wil gewoon dat dit soort geneesmiddelen betaalbaar is en daarmee toegankelijk blijft voor onze patiënten."
CDCA is niet het enige geneesmiddel dat veel geld kost. Integendeel: het worden er steeds meer. Vooral omdat er steeds meer medicijnen worden uitgevonden tegen allerhande aandoeningen waar relatief weinig mensen aan lijden. "Om dat te stimuleren is ook wetgeving gemaakt, zowel hier als in de VS", zegt Koolman. "En daar plukken patiënten nu de vruchten van."
Maar de keerzijde daarvan zijn dus de hoge kosten. Dat vond toenmalig minister Schippers in 2016 ook een probleem. Voor die tijd werden alle middelen die bewezen effectief waren automatisch vergoed, maar Schippers concludeerde dat dat op de lange duur onhoudbaar zou zijn. Zij bedacht de zogeheten sluis.
Stoel van God
Die sluis houdt in dat buitengewoon dure medicijnen niet zonder meer worden vergoed vanuit de basisverzekering. De middelen worden wel verstrekt aan de patiënten, terwijl de minister onderhandelt om de prijs naar beneden te krijgen. Als dat lukt, dan gaat het medicijn alsnog het basispakket in. Zo niet, dan wordt het niet vergoed. CDCA zit nu dus in die sluis.
Tot nu toe zijn er zo'n twintig middelen door de sluis gegaan, met een gemiddelde prijsdaling van 30 procent tot gevolg. Het is niet voorgekomen dat een geneesmiddel niet meer werd vergoed. "Nederland is niet bereid om nee te verkopen, om op de stoel van God te gaan zitten", stelt Koolman. "Dat ziet de farmaceutische industrie natuurlijk ook."
Toch is hij niet pessimistisch, want Nederland doet het relatief niet slecht. "Wij hebben signalen waaruit we opmaken dat de prijzen hier niet tot de hoogste van Europa behoren."
