'China wil wel de Hongkongse grond, maar niet het Hongkongse volk'

• Annebelle de Bruijn

  redacteur Online

De in Hongkong geboren en getogen kunstenaar Chun Fai Chow (39) is regelmatig met protestborden in de straten van de stad te vinden. Ja, de uitleveringswet is hem en stadsgenoten in het verkeerde keelgat geschoten. En ja, hij is ontevreden over het optreden van de politie en van Carrie Lam, de hoogste bestuurder van Hongkong.

Maar op de achtergrond van de protesten speelt ook iets anders mee, zegt hij: een strijd over wat Hongkong betekent als plaats, cultuur en entiteit. "Hongkongers hebben hun eigen identiteit en we zijn bang dat die stukje bij beetje verdwijnt."

Deze week zijn de grootschalige demonstraties hun tachtigste dag ingegaan. Daarmee hebben ze het record van de Paraplubeweging van 2014 ingehaald. In dat jaar kleurden de straten van het economisch hart van Hongkong 79 dagen geel. Toen ging het vooral om studenten, die meer democratie eisten en zich verzetten tegen de groeiende invloed van China.

Ook nu zijn er veel jongeren op de been: volgens cijfers van het Hong Kong Public Opinion Research Institute is de helft van de demonstranten tussen de 20 en 30 jaar oud. Maar dit keer laten ook docenten, taxichauffeurs en mensen uit andere lagen van de bevolking zich horen.

"Het toont goed aan dat deze protesten veel breder gesteund worden dan die in voorgaande jaren", zegt China-correspondent Sjoerd den Daas. "Al is natuurlijk niet iedereen het eens met de protesten, maar de minderheid die tegen de protesten is of geen problemen met de groeiende invloed van China heeft, laat zich minder gelden."

Dat de protesten zijn uitgegroeid tot zo'n brede beweging, heeft volgens de Hongkongse journalist Kris Cheng alles te maken met zorgen om de Hongkongse identiteit en bijbehorende vrijheden. Hij schrijft voor de website Hongkong Free Press regelmatig over de protestbeweging en volgt het politie-optreden tegenover demonstranten nauwgezet.

Cheng legt uit dat zijn stadsgenoten de invloed van China sinds 2014 dag in dag uit hebben zien toenemen. Zo heeft de Chinese regering de afgelopen jaren pro-Chinese kandidaten op belangrijke bestuurlijke en politieke functies in Hongkong gezet. En kritische Hongkongse boekverkopers vastgezet op het vasteland van China.

"Demonstranten en andere Hongkongers zijn steeds meer gaan beseffen dat ze Hongkong als hun thuis zien. En dat dat thuis drastisch kan veranderen", zegt Cheng. Hij omschrijft zichzelf als Chinees én Hongkongs. "Door mijn aderen stroomt Chinees bloed, maar cultureel gezien ben ik Hongkongs."

In deze video wordt uitgelegd waarom de relatie tussen Hongkong en China onder hoogspanning staat:

Veel jonge Hongkongers delen Chengs gevoel. Uit een opiniepeiling die de universiteit van Hongkong in 2016 hield, blijkt dat slechts 4,1 procent van de Hongkongers tussen de 18 en 29 jaar zichzelf als volledig Chinees ziet. Zo'n veertig procent van de ondervraagden noemt zichzelf liever in de eerste plaats Hongkongs en in de tweede plaats Chinees.

Ook een 30-jarige kantoormedewerkster die anoniem wil blijven schaart zichzelf in deze laatste groep. "Hongkong is wel onderdeel van China, maar we zijn anders."

En de rest? 38,8 procent noemt zichzelf alleen Hongkongs en 17,4 procent zet Chinees op de eerste plaats en Hongkongs op de tweede.

Over het grootste verschil tussen Chinezen en Hongkongers zijn de kantoormedewerkster, Cheng en Chow het roerend eens. "Vrijheid van meningsuiting", antwoorden ze resoluut. "Anders dan Chinezen zijn we gewend om te kunnen denken, schrijven en roepen wat we willen. Dat zorgt ervoor dat we een totaal andere mentaliteit hebben", zegt de kantoormedewerkster.

Juist die vrijheid staat onder druk, vrezen de drie. Zo wijst Chow op Cathay Pacific. Onder druk van de Chinese regering vielen bij de Hongkongse luchtvaartmaatschappij meerdere ontslagen nadat medewerkers zich hadden aangesloten bij de protesten.

En dat is niet het enige stukje Hongkongse identiteit dat afbrokkelt volgens de drie inwoners van Hongkong. In de straten, gebouwen en scholen van de stad klinkt steeds minder Kantonees, de moedertaal van veel Hongkongers.

"Vroeger doceerde bijvoorbeeld het overgrote deel van de scholen nog in het Kantonees. Maar je ziet Mandarijn, de officiële voertaal in China, steeds meer oprukken in klaslokalen", zegt Cheng. In 2018 was Mandarijn de voertaal in ruim 70 procent van de Hongkongse basisscholen. "Wij zijn de laatste generatie die nog goed Kantonees spreekt."

Wat er na 2047 gebeurt, als aan de 50-jarige overgangsperiode een einde komt, is nog onduidelijk. Op den duur zal het verschil tussen Hongkong en China volledig vervagen, denken de kantoormedewerkster en Chow. "Chinezen en Hongkongers gaan steeds vaker met elkaar om. Hoe we praten, lopen en denken zal ooit precies hetzelfde zijn", meent de kantoormederwerker.

Chow zit daar nog het meest mee van de twee. "In China willen ze wel de grond van Hongkong, maar niet het volk."