Hoge Raad verlaagt aansprakelijkheid staat voor dood 350 moslims Srebrenica

De staat is voor 10 procent aansprakelijk voor de dood van 350 moslimmannen die zich na de val van de enclave Srebrenica in juli 1995 op de nabijgelegen Nederlandse basis in Potocari bevonden, heeft de Hoge Raad geoordeeld. De Nederlandse staat moet daarom 10 procent van de schade van de nabestaanden van deze groep vergoeden. De hoogte van deze schadevergoeding moet nog worden vastgesteld en kan per nabestaande verschillen.

De 350 mannen bevonden zich te midden van 5000 Bosnische moslims die naar de Nederlandse basis waren gevlucht. Nederlandse militairen vormden een sluis om hen naar evacuatiebussen te begeleiden. Servische strijders pikten mannen eruit, zogenaamd om te onderzoeken of ze misdaden hadden begaan. Generaal Mladic liet hen echter executeren.

Dutchbat wist volgens de Hoge Raad dat ze het reële gevaar liepen op mishandeling en executie en had hun daarom de keuze moeten bieden op de compound te blijven. Door hen weg te sturen, ontnamen de Nederlandse VN-militairen hun de kans uit de handen van de Bosnische Serviërs te blijven. Die kans was klein, maar niet verwaarloosbaar.

Extreem lastige positie

Eerder oordeelden de rechtbank en het hof dat die kans 30 procent was, maar volgens de Hoge Raad is die schatting te hoog. De Bosnische Serviërs hadden volgens de Hoge Raad waarschijnlijk ontdekt dat er mannelijke vluchtelingen op de basis waren en hadden ook de machtsmiddelen hen te arresteren. Dutchbat had dit niet kunnen voorkomen, zegt de Hoge Raad.

Dutchbat bevond zich in een extreem lastige positie, omdat de Nederlanders met een lichte bewapening tegen een overmacht aan zwaarbewapende Serviërs stonden, benadrukt de Hoge Raad.

Zowel de Nederlandse staat als 'de Moeders van Srebrenica' waren in beroep gegaan tegen het oordeel van het hof dat de staat voor 30 procent aansprakelijk was voor de dood van de 350 mannen. De staat stelde in het geheel niet aansprakelijk te zijn, de nabestaanden stelden dat Nederland verantwoordelijk is voor de dood van een veel grotere groep mannen.

Bovendien meenden de nabestaanden dat de staat te weinig heeft gedaan om de Bosnische Serviërs te stuiten en de bevolking van Srebrenica te beschermen. Daarmee zou Nederland mede aansprakelijk zijn voor de dood van alle ruim 7000 moslims die na de val van Srebrenica werden vermoord, wat geldt als de grootste daad van genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog

In dat laatste gaat de Hoge Raad niet mee. Dutchbat was immers niet in staat de val van Srebrenica te voorkomen. Bovendien opereerde Dutchbat tot aan de evacuaties uitsluitend onder verantwoordelijkheid van de Verenigde Naties. De staat kan daarom niet aansprakelijk worden gesteld voor de val van Srebrenica.

Niet onrechtmatig

Na de val van Srebrenica zochten 25.000 vluchtelingen de bescherming van Dutchbat. Naast de 5000 mensen op de compound waren dat 20.000 mensen die zich onder erbarmelijke omstandigheden bevonden in de buurt van de basis in een gebied dat met linten was afgezet. De VN en de staat besloten samen mee te werken aan de evacuatie van die mensen. Daarvoor is de staat dus wel medeverantwoordelijk.

De begeleiding van de evacuatie van die 20.000 mensen was volgens de Hoge Raad niet onrechtmatig. Dutchbat hielp hiermee vrouwen, kinderen en bejaarden veilig weg te komen en kon op geen enkele manier voorkomen dat de Serviërs de mannen meenamen en vermoordden.

Laatste woord

De medewerking aan de evacuatie van de vluchtelingen op de compound was volgens de Hoge Raad dus wel onrechtmatig. Daarmee wijkt de Hoge Raad af van het advies van de advocaat-generaal, die begin dit jaar zei dat Nederland niet aansprakelijk kan worden gesteld.

Het vonnis is in Nederland het laatste woord in deze zaak. Verder beroep is niet mogelijk. De nabestaanden kunnen de zaak wel nog voorleggen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.