Ebola in Congo: waarom is het wantrouwen zo groot?

Ze willen onze bevolking uitdunnen. Ze willen ons buitensluiten van de verkiezingen. Ze komen ons niet vaccineren, maar inspuiten met het ebola-virus.

Dit zijn enkele ideeën die leven onder de bevolking in het oosten van Congo waar het ebola-virus zich in snel tempo verspreidt. Burgers hebben weinig vertrouwen in de hulpverleners die de ziekte proberen te stoppen. Twee ebola-behandelcentra werden zelfs aangevallen en platgebrand. Waar komt dat wantrouwen vandaan?

Volgens Afrika-correspondent Koert Lindijer is het een 'cocktail van factoren' die voor het wantrouwen onder de bevolking zorgt. "De regio waar ebola heerst, is een gebied waar onbekende rebellengroepen voortdurend dorpen aanvallen, moorden en verkrachten. Met een overheid die totaal afwezig is. Je hebt dus te maken met een getraumatiseerde bevolking en autoriteiten die ontzettend ver van mensen af staan. Een dokter komt misschien eens per maand in een dorp langs".

Ze willen ons uitsluiten van de verkiezingen

Die "gigantische disconnectie tussen autoriteiten en burgers" maakt dat mensen volgens Lindijer vatbaar zijn voor complottheorieën. Zo besloot de Congolese regering vorig jaar om de verkiezingen uit te stellen in gebieden die kampten met een ebola-uitbraak, Het ging om twee kiesdistricten met in totaal 1 miljoen kiezers waarbij de oppositie veel aanhang heeft. Lindijer: "Mensen gaan denken: misschien is ebola wel verspreid om ons uit te sluiten van de verkiezingen."

Wil je weten wat ebola met je doet, bekijk dan deze video:

Politiek analist en schrijver Alphonse Muambi, op dit moment in de Congolese hoofdstad Kinshasa, ziet nog een andere belangrijke oorzaak voor het wantrouwen tegenover hulpverleners, namelijk de denigrerende houding van het westen naar Afrika toe.

Muambi: "Westerse leiders hebben het voortdurend over 'de explosieve bevolkingsgroei in Afrika', bijvoorbeeld in de discussie over migratie. De Franse president Macron doet denigrerende uitspraken over 'het beschavingsprobleem van Afrika' waar vrouwen gemiddeld zeven kinderen hebben. Op Westerse ambassades in Afrikaanse landen en bij allerlei goede doelen-clubs is dat ook het nieuwe doel: hoe krijgen we de omvang van de bevolking van Afrika omlaag?"

Het westen valt ons aan

Volgens Muambi kun je dit soort uitspraken niet los zien van het wantrouwen als het gaat om ebola-bestrijding. "Tegelijk met dit soort uitspraken stuur je mensen met naalden en vaccins naar het continent. Logisch dat daar wantrouwend naar wordt gekeken, mensen hebben het idee: het westen komt ons aanvallen. Zeker omdat Afrika nu eenmaal een heel lelijke geschiedenis heeft met Europa. "

"Ze denken ook: als het westen dan al aandacht aan ons wilt besteden, waarom sturen ze dan geen mensen om de rebellen te bestrijden in plaats van ebola? Het wantrouwen richt zich volgens Muambi niet alleen op westerse, maar ook op lokale hulpverleners. "Zij worden gezien als soldaten van het westen."

'Wij gaan al jaren dood'

Annemarie Loof, operationeel manager bij Artsen zonder Grenzen wijst erop dat een ebola-uitbraak bij de bevolking ook niet meteen grote indruk maakt, omdat er sowieso al een groot gebrek aan goede gezondheidszorg is in het gebied. Heel veel kinderen gaan dood aan diarree, malaria of mazelen. Ook op dit moment heerst er weer een grote mazelen-epidemie.

Loof: "Aan het begin van een ebola-uitbraak, gaat het maar om een relatief klein aantal mensen dat overlijdt aan ebola. Maar opeens komt de Wereldbank wel met 80 miljoen dollar over de brug voor de bestrijding ervan. En worden er internationale hulpverleners binnen gehaald, landcruisers rijden door de straten.

Het leidt tot een soort boosheid en argwaan onder de bevolking. Mensen denken: wij gaan al jaren dood, waarom komen ze nu wel? Als ebola straks weer onder controle is, vertrekt dit hele internationale circus weer. Terwijl wij nog steeds doodgaan".

Medicijnmannen en gebedsgenezers

Volgens Loof ontbreekt het in Congo niet aan kennis over ebola. "Over het algemeen zijn mensen goed geschoold en hebben ze medische kennis over ziektes. Tegelijkertijd zijn er ook de tradities, en gaan mensen bijvoorbeeld naar traditionele medicijnmannen."

Artsen zonder Grenzen heeft dagelijks contact met medicijnmannen, gebedsgenezers, en lokale apothekers om het vertrouwen te winnen. Ook betrekt de hulporganisatie burgers bij het opzetten en bouwen van een ebola-behandelcentrum.

Veel dingen zijn ook geleerd van de ebola-uitbraak in West-Afrika, in 2014. Loof: "Daar werd bijvoorbeeld het leger ingezet en werden families met geweld uit hun huizen gehaald. Er zijn voorbeelden van ebola-medewerkers in beschermende kleding die dorpen binnen gingen, wat tot heftige reacties en veel onbegrip leidde. In Congo zie je dat allemaal niet."