Impact nepnieuws bij EU-verkiezingen in Nederland 'valt mee'
Terwijl Facebook een heuse war room inrichtte om verkiezingsbeïnvloeding op te merken en de kop in te drukken, begon de overheid een campagne om nepnieuws te herkennen. Blijf nieuwsgierig en blijf kritisch, drukte het ministerie van Binnenlandse Zaken mensen op het hart.
Het was duidelijk: de angst voor nepnieuws zat er goed in. Bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen en het brexit-referendum werden er veel valse nieuwsberichten verspreid, al wordt over de impact op de uitslag nog steeds gediscussieerd. Rusland werd daarbij vaak aangewezen als de verspreider ervan.
Maar de impact bij de Europese verkiezingen, die tot en met zondag duren, lijkt in ieder geval in Nederland mee te vallen. In aanloop naar de stemming donderdag werd wel nepnieuws verspreid, maar het was 'business as usual', zegt Peter Burger van factcheckplatform Nieuwscheckers. Er kwam dus wel nepnieuws voor, maar niet meer dan normaal.
We zagen geen opvallende stijging van nepnieuws.
"We hebben niet het soort beïnvloeding gezien waar de overheid zich zorgen om maakte", zegt Burger. Dat beaamt Shannon Bakker van NUcheckt, de factcheck-afdeling van NU.nl. "We zagen geen opvallende stijging van nepnieuws." NU.nl werkt samen met Facebook om nepnieuws op te sporen en te markeren als feitelijk onjuist.
Dat de impact meevalt, is niet nieuw: twee jaar geleden bleek al dat Nederlanders weinig te lijden hebben onder nepnieuws.
De kans dat achteraf blijkt dat er toch grootschalige verspreiding plaatsvond, acht onderzoeker Burger klein. "Er kijken nu zo veel onderzoekers mee, dat ik me moeilijk kan voorstellen dat iedereen zoiets over het hoofd zou zien."
Beïnvloeding
Buiten Nederland is meer nepnieuws aangetroffen. Onderzoeksgroep Avaaz vond tientallen netwerken die desinformatie verspreidden, in onder meer Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Polen. Facebook besloot een groot aantal pagina's en accounts te verwijderen.
Ook ontdekte de Finse publieke omroep YLE in samenwerking met beveiligingsbedrijf F-Secure dat tweets met nepnieuws flink worden geretweet. Uit een analyse waar ook de NOS aan meewerkte, blijkt dat misleidende tweets, zoals filmpjes die in een andere context worden geplaatst, honderden keren worden gedeeld. Ze zijn vaak afkomstig van dubieuze accounts.
Maar in het algemeen valt de impact ook buiten Nederland mee, zegt onderzoeker Burger. "Dat blijkt ook uit onze contacten met factcheckers in andere EU-landen."
Pro-Russische campagnes
Dat er weinig recente voorbeelden zijn, wil niet zeggen dat nepnieuws helemaal geen probleem is, vindt Eurocommissaris Julian King van Veiligheid. "Als je verder terugkijkt, zijn er meer dan 5000 pro-Russische nepnieuwscampagnes. Er is geen twijfel dat dit plaatsvindt", zegt King.
De aandacht moet wat hem betreft dan ook niet verslappen. "Na de verkiezingen gaan we kijken wat we hebben geleerd. Dit onderwerp gaat niet weg", zegt King. "Deze verkiezingen zijn belangrijk, maar er zijn elke week verkiezingen in Europa. We moeten alert blijven."
