Hoe de twee vacatures van CDA-leider Buma worden ingevuld
Sybrand van Haersma Buma is fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer en ook nog eens partijleider. Maar niet lang meer, want gisteren werd hij voorgedragen als burgemeester van Leeuwarden. Dus is er een vacature bij het CDA. Of eigenlijk zijn er twee.
Er moet een nieuwe fractievoorzitter komen en een nieuwe politiek leider, oftewel partijleider. Die eerste per direct. Die tweede kan nog wel een tijdje duren. Hoe zit dat?
Om te beginnen: wat is een partijleider eigenlijk? Het is geen formele functie, maar wel een belangrijke. Hij of zij is het gezicht van de partij, de partijwoordvoerder voor alle belangrijke zaken, degene die met andere partijleiders onderhandelt. En de fractievoorzitter? Die is simpelweg de baas van de Tweede Kamerleden van die partij.
De crux
Bij veel partijen zijn de twee functies verenigd in één persoon: dat geldt bijvoorbeeld voor Buma bij het CDA, Klaver van GroenLinks en Wilders van de PVV. Maar wie in het kabinet zit, kan ook partijleider zijn: premier Rutte is-partijleider van de VVD, terwijl Dijkhoff de fractie leidt.
In verkiezingstijd is de partijleider ook de lijsttrekker, de nummer 1 op de kieslijst. En daar zit de crux wat betreft de situatie nu bij het CDA: je hebt eigenlijk pas een politiek leider nodig als er Kamerverkiezingen aankomen. "Ik denk daarom dat het CDA rustig de tijd gaat nemen", zegt politiek verslaggever Ron Fresen.
Er staan ook een paar kroonprinsessen te trappelen.
Toch circuleren er al een tijdje een paar namen: vooral die van minister Wopke Hoekstra van Financiën en die van vicepremier en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge. Staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer wordt ook genoemd, onder meer door zichzelf. "Er staan ook een paar kroonprinsessen te trappelen", zei ze in maart.
Keijzer ligt overigens goed bij de CDA-kiezers: in 2017 kreeg ze 165.000 voorkeurstemmen. Een naam die in dit verband ook opduikt, is die van staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Raymond Knops. Hij en Keijzer zijn de enige bewindslieden die ook op de CDA-kandidatenlijst voor de Tweede Kamer stonden.
"Maar die twee ministers liggen beter bij de partijtop", weet Fresen. De Jonge en Hoekstra kunnen overigens op dit moment geen fractievoorzitter worden, omdat zij niet op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 stonden. Keijzer heeft dat probleem niet: zij stond op nummer 2.
Nu Buma stopt als Kamerlid moet allereerst voor die functie vervanging worden gevonden. Alle CDA'ers die op de lijst stonden in 2017 worden gebeld, in volgorde van hun plek op die lijst. Keijzer krijgt als nummer 2 dus het eerste telefoontje. "Ze zal alleen ja zeggen - en dus aftreden als staatssecretaris - als haar wordt toegezegd dat ze voorlopig fractievoorzitter mag worden."
Er wordt een tussenpaus aangesteld.
Keijzer kan dan de komende twee jaar laten zien dat ze geschikt is voor het partijleiderschap. "Als ze echt de ambitie heeft om ook politiek leider te worden, zou dat een grote kans voor haar zijn", zegt Fresen. Toch lijkt het op dit moment niet waarschijnlijk dat ze de nieuwe fractievoorzitter wordt.
De eerstvolgende verkiezingen zijn, mits het kabinet blijft zitten, pas in 2021. Fresen: "Tot die tijd wordt een tussenpaus aangesteld, want in de fractie van nu zit niet de nieuwe politiek leider." Er komt iemand die op de winkel past dus. Een van de namen die daarvoor rondgaan is die van Kamerlid Pieter Heerma. Hij was de rechterhand van Buma tijdens de formatie en is dus goed ingevoerd. Zijn vader Enneüs Heerma was drie jaar fractievoorzitter van het CDA.
Volgens Fresen zijn er nog meer kandidaten die voldoen aan twee belangrijke voorwaarden. "Hij of zij moet de CDA-belangen goed kunnen behartigen binnen de coalitie en aanzien hebben bij de achttien andere CDA-parlementariërs." Die Tweede Kamerleden van het CDA bepalen onderling wie de primus inter pares wordt.
Een tussenpaus dus. En ergens voor de verkiezingen wordt dan op een CDA-congres een lijsttrekker gekozen die de partij naar zetelwinst moet leiden. "Het CDA moet er dan voor zorgen dat dat geen bloedbad wordt, zoals destijds bij de PvdA", stelt Fresen.
In 2016 liep de lijsttrekkersverkiezing bij de sociaaldemocraten uit op een felle strijd (volgens sommigen een bloedbad) tussen Lodewijk Asscher en Diederik Samsom met uiteindelijk Asscher als winnaar. "Twee partijgiganten die het tegen elkaar opnemen, dat loopt vaak niet zo goed af."
Fresen: "Dus ik denk dat het partijbestuur het zo gaat proberen te regelen dat er tegen die tijd nog maar één kandidaat is overgebleven." En het is dus naar alle waarschijnlijkheid nog even afwachten wie dat dan wordt.
