Wetenschappers: te snel verslavende pijnstillers na operatie

• Paulus Houthuijs

  redacteur Online

Na operaties krijgen patiënten te snel onnodig zware pijnstillers voorgeschreven. Dat is een van de grote oorzaken voor het wereldwijd enorm toegenomen gebruik van opioïden, verslavende pijnstillers, schrijven wetenschappers in medisch tijdschrift The Lancet. Ook in Europa is dit een probleem.

In drie artikelen zoomen internationale onderzoekers in op de statistieken, oorzaken en mogelijke oplossingen van de problematische trend. Te gretig pijn willen bestrijden is volgens de wetenschappers een van de grote boosdoeners. Jaarlijks gaan 320 miljoen mensen onder het mes en zo'n 10 procent daarvan ervaart na ontslag uit het ziekenhuis chronische pijn. Er ontstaat als het ware een vicieuze cirkel als deze groep opioïden krijgt, concluderen de onderzoekers.

'Ook in Europa een probleem'

Dit soort verslavende pijnstillers werkt op termijn namelijk steeds minder goed tegen chronische pijn. Met als gevolg dat de patiënt meer krijgt en daardoor sneller afhankelijk wordt van het middel. Terwijl het gaat om pijnbestrijdende medicijnen die sterker zijn dan morfine en zeer verslavend zijn. In de VS en Canada komen jaarlijks tienduizenden mensen om het leven door opioïde-overdosissen.

"Maar het is belangrijk dat we beseffen dat er ook in Europa een probleem is rondom het ongecontroleerd en onnodig voorschrijven van opioïden", zegt Markus Hollmann. De hoogleraar anesthesiologie aan het UMC heeft de artikelenreeks op verzoek van het blad gereviewd en een commentaarstuk geschreven.

Ben je benieuwd hoe Nederland scoort qua opioïdegebruik ten opzichte van andere landen? Zorgverzekeraars Nederland publiceerde vorige week deze statistieken. Het gaat om het aantal 'defined daily doses' opioïden per miljoen inwoners per dag. Een vergelijkingsmaatstaf van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Swipe voor het tweede deel van de lijst met landen:

Vergeleken met de VS, Canada en Australië is er in Nederland relatief goed toezicht op het gebruik van verslavende pijnstillers, zegt Hollmann. "Maar er zijn duidelijk wel maatregelen nodig vanuit de medische wereld, zoals minister Bruins al zei. Want er zijn nog te veel patiënten die met een voorraad opioïden naar huis worden gestuurd. Ze krijgen soms ook te makkelijk herhaalrecepten, zonder dat er enige indicatie is dat dat noodzakelijk is."

Volgens de hoogleraar moet er veel kritischer worden gekeken naar hoeveel pijnstillers iemand daadwerkelijk nodig heeft. Ook adviseert hij het gebruik van een combinatie van pijnstillers met verschillende werkingsmechanismen, zoals paracetamol of ibuprofen.

Helemaal stoppen dan?

Een verbod op opioïden is volgen Hollmann niet wenselijk; het middel werkt in bepaalde gevallen juist goed als medicijn. De crux van het probleem is volgens hem dat deze pijnstillers nu te snel worden verstrekt.

Jaarlijks krijgen een miljoen Nederlanders opioïden voorgeschreven, zo werd vorige week bekend. Het aantal langdurige gebruikers is in acht jaar tijd met zestig procent gestegen tot ruim 200.000 in 2017.

Uit deze statistieken valt volgens Hollmann duidelijk te concluderen dat de medische wereld de strijd is aangegaan met pijn. "Daar is de afgelopen jaren veel meer aandacht voor. Ziekenhuizen hebben als doel gesteld dat slechts een klein percentage patiënten boven een bepaalde pijngrens mag scoren."

Een trend die volgens de wetenschappers in veel westerse landen terug is te zien. En een die heeft geleid tot een forse toename van het gebruik van oxycodon, fentanyl en andere opioïden.