'Fans kunnen anders tegen donkere kanten beroemdheden aankijken'
Alleen een paar gaten in het asfalt van de parkeerplaats bij McDonald's in Best herinneren nog aan het tien meter hoge standbeeld van Michael Jackson dat hier tot vandaag stond. De fastfoodketen liet het beeld in de vroege ochtend weghalen, omdat het "een onprettig gevoel" zou kunnen oproepen bij bezoekers van het restaurant. Was het geen mogelijkheid om de persoon Michael Jackson los te zien van de artiest, en het standbeeld te laten staan?
Het beeld werd in 1996 door de franchisenemer van de bewuste McDonald's gekocht op een liefdadigheidsgala voor het Ronald McDonald Kinderfonds. Hij betaalde er toen 33.000 gulden voor. Vorige maand verklaarde de franchisenemer tegenover het Eindhovens Dagblad dat hij geen reden zag om het standbeeld van de parkeerplaats te verwijderen.
Maar na de recente vertoning van de documentaire Leaving Neverland, waarin twee Amerikaanse mannen vertellen dat ze als kind jarenlang door Michael Jackson zijn misbruikt, is het sentiment op het hoofdkantoor van McDonald's veranderd. Woordvoerder Eunice Koekkoek zegt dat "in goed overleg met de franchisenemer" besloten is om het standbeeld weg te halen. Het zal gedoneerd worden aan een Nederlandse Michael Jackson-fanclub.
Michaels verdiensten worden nu genegeerd.
De fans zijn niet bepaald blij met het verdwijnen van het beeld. "Ik dacht eerst dat het een 1-aprilgrap was", zegt Mark Wittenberg, oud-voorzitter van een Michael Jackson-fanclub. "Ik vind het bizar dat ze het standbeeld weghalen op basis van aantijgingen, verhalen die nooit bewezen zijn."
"Om eerlijk te zijn, het is hartstikke klote", reageert Jackson-imitator Marciano Martie. "Het doet mij pijn, het gaat om mijn grote idool. Zijn verdiensten worden nu genegeerd."
Ook de inwoners van Best hadden het standbeeld liever behouden:
Irene Stengs begrijpt de beslissing van McDonald's wel. Ze is bijzonder hoogleraar antropologie van ritueel en populaire cultuur, verbonden aan de Vrije Universiteit en het Meertens Instituut. "Standbeelden doen iets met mensen, daar zijn ze voor bedoeld. Ze worden neergezet ter verering, maar jaren later kan het zijn dat ze een verkeerde boodschap uitdragen."
Denk maar aan standbeelden van dictators, vervolgt Stengs. "In dit geval wil een commercieel bedrijf niet geassocieerd worden met een van de grootste taboes in onze maatschappij, namelijk kindermisbruik. Helemaal niet omdat ouders met kinderen een belangrijke doelgroep voor McDonald's zijn."
Donkere kanten
Voor fans is het een bittere pil als hun idool in ongenade valt. Onlangs werden ook zanger R. Kelly en acteur Kevin Spacey van seksueel misbruik beschuldigd. Sommige radio-dj's stopten met het draaien van muziek van Kelly, Spacey werd ontslagen door Netflix.
Als iemand zijn hele leven aan een idool wijdt, is het moeilijk om te accepteren dat het idool een kindermisbruiker blijkt te zijn.
"Sommige beroemdheden hebben een leefstijl waar donkere kanten aan zitten", zegt hoogleraar Stengs. "Maar fans kijken toch anders tegen die donkere kanten aan. Als iemand zijn hele leven aan een idool wijdt en diens muziek met dierbare en tastbare herinneringen verbonden is, is het moeilijk om te accepteren dat het idool een kindermisbruiker blijkt te zijn. Dan moet een fan namelijk erkennen dat hij fan is van een kindermisbruiker. Dat raakt aan de grondvesten van iemands zelfbeeld."
"Mensen snappen niet dat ik zijn muziek nog steeds luister en dat ik Michael Jackson blijf imiteren", zegt imitator Martie. "Moet ik er dan van het een op het andere moment mee stoppen? Ik ben met hem opgegroeid."
Verstrengeld
Dat roept de vraag op of fans, bedrijven en de samenleving de persoon 'Michael Jackson' los zouden kunnen zien van de artiest 'Michael Jackson'. Met de woorden van Martie: "zelfs als hij pedofiel was - en daar is nul komma nul bewijs voor - dan is hij nog steeds de allerbeste artiest ooit." Met die gedachtegang zou ook het standbeeld in Best kunnen blijven staan.
Volgens Stengs is dat geen optie. "In het geval van Michael Jackson zijn de muziek, zijn danspasjes, zijn charisma en zijn persoonlijkheid met elkaar verstrengeld. Je kunt de persoon niet uit de performance trekken."