Mueller is klaar: dit kan het Ruslandonderzoek voor Trump betekenen
Twee jaar lang onderzocht speciaal aanklager Robert Mueller of de Russen hebben geprobeerd de Amerikaanse presidentsverkiezingen te beïnvloeden en of het campagneteam van Donald Trump ze daarbij heeft geholpen.
Gisteren leverde Mueller zijn rapport in bij de minister van Justitie Barr. Volgens Amerikaanse media staan er geen nieuwe aanklachten in.
Wie en wat heeft speciaal aanklager in het Ruslandonderzoek allemaal onderzocht? We hebben het in deze productie voor je op een rij gezet:
Barr zal de belangrijkste bevindingen van Mueller mogelijk dit weekend al aan het Congres sturen. Wat betekent de uitkomst van het onderzoek van Mueller voor de positie van president Trump? Kan hij op basis van het rapport bijvoorbeeld worden vervolgd of afgezet?
Vervolging van de president?
Dit is juridisch gezien onontgonnen terrein. Nog nooit eerder is een zittende president vervolgd voor een misdrijf. Volgens richtlijnen van het ministerie van Justitie kan een zittend president niet vervolgd worden, maar niet alle rechtsgeleerden in Amerika zijn het daarmee eens.
Trump zal een eventuele vervolging zonder twijfel aanvechten. Het is dan aan het Hooggerechtshof te bepalen of vervolging rechtsgeldig is.
In theorie kunnen twee partijen de president vervolgen. Allereerst is dat uiteraard speciaal aanklager Robert Mueller, die volgens Amerikaanse media overigens niet met nieuwe aanklachten zal komen in zijn onderzoek. Maar ook federale aanklagers in New York kunnen besluiten de president te vervolgen. Trumps privé-advocaat Michael Cohen heeft tegenover de New Yorkse aanklagers bekend dat hij in opdracht van Trump campagnewetten heeft overtreden om de presidentsverkiezingen van 2016 te beïnvloeden.
Gewoon burger
Er is ook een tussenweg mogelijk. De federale aanklager stelt rechtsvervolging uit tot aan het einde van Trumps presidentschap. Dit betekent dat de daadwerkelijke rechtszaak pas begint als Trump niet langer in het Witte Huis zit. Als gewoon burger staat niets de vervolging van Trump in de weg.
Er is nog een derde variant mogelijk. Trump kan aangemerkt worden als "unindicted co-conspirator" (niet-aangeklaagde medeplichtige) in de rechtszaak van anderen, zoals Michael Cohen. Hiermee geven de aanklagers aan dat ze de president weliswaar niet vervolgen, maar wel dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een misdrijf. President Richard Nixon werd in het Watergate-schandaal aangemerkt als "unindicted co-conspirator", wat uiteindelijk leidde tot zijn aftreden in 1974.
In de Amerikaanse geschiedenis is een afzettingsprocedure nog nooit met succes afgerond.
In het ergste geval voor Trump begint het Amerikaanse Congres een afzettingsprocedure. Het Amerikaanse parlement fungeert dan als een rechtbank, waarbij het Huis van Afgevaardigden de rol van aanklager heeft en de Senaat de rol van rechtbankjury.
Impeachment
Dit proces bestaat uit meerdere stappen. Eerst moet een meerderheid van het Huis van Afgevaardigden de "articles of impeachment" formuleren. Hiermee geeft het Huis aan dat de president in aanmerking komt voor afzetting. Dit is in feite de aanklacht.
Het eindoordeel ligt bij de Senaat. Een tweederdemeerderheid is vereist om de president daadwerkelijk af te zetten (zie voor een uitgebreidere uitleg de NOS Trump Weekly).
In de Amerikaanse geschiedenis is een afzettingsprocedure nog nooit met succes afgerond. Tot twee keer toe besloot een meerderheid van het Huis van Afgevaardigden dat een president in aanmerking kwam voor "impeachment" (Bill Clinton in 1999 en Andrew Johnson in 1868). Beide pogingen strandden uiteindelijk in de Senaat.
Landverraad
Wanneer komt de president in aanmerking voor een afzetting? De Amerikaanse grondwet zegt daarover het volgende: "De president, vicepresident en alle hoge ambtenaren van de Verenigde Staten zullen uit hun ambt worden gezet als ze veroordeeld worden voor landverraad, omkoping en andere zware misdrijven en overtredingen."
Landverraad en omkoping spreken voor zich, maar de omschrijving van zware misdrijven en overtredingen ("high crimes and misdemeanors") is bijzonder vaag. Uiteindelijk is het aan de leden van het Congres te bepalen wat daarvan de definitie is. Daarmee is dit geen juridische vraag, maar een politieke kwestie.
Als bewezen wordt dat Trump heeft samengewerkt met de Russen om de verkiezingen te beïnvloeden, is dat genoeg aanleiding om de president af te zetten. Dit kan immers opgevat worden als landverraad. Bij beide partijen bestaat brede consensus dat dit de afzetting van de president rechtvaardigt.
De minister kan het rapport doorverwijzen naar het Congres, maar hij kan het evengoed wegstoppen in een diepe la.
Maar het zijn niet de enige misdrijven waarover Trump zou kunnen struikelen. Aanklagers in New York hebben Trump in verband gebracht met overtreding van de regels voor campagnefinanciering. Democratische Congresleden hebben al gezegd dat dit voldoende is voor impeachment.
Belemmering van de rechtsgang en meineed zijn andere misdrijven die kunnen resulteren in de afzetting van de president (het was de aanleiding voor Clintons impeachment).
Nogmaals, het is niet aan de aanklagers om dit te beslissen. Wel kan de speciaal aanklager voor het Congres uiteenzetten op welke wijze de president de wet overtreden heeft. Het is alleen de vraag of het Congres inzage krijgt in dit advies. Het is uiteindelijk de toezichthouder (in dit geval de minister van Justitie) die bepaalt wat er met het eindrapport van de speciaal aanklager gebeurt. De minister kan het rapport doorverwijzen naar het Congres, maar hij kan het evengoed wegstoppen in een diepe la.
De tweede helft van Trumps eerste termijn zal dan ook vooral in het teken staan van zijn gevecht met het Congres.
Toch is het onwaarschijnlijk dat het rapport niet openbaar wordt. In november vorig jaar veroverden de Democraten de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Daarmee kregen ze ook de controle over alle parlementaire commissies van het Huis.
Die commissies hebben bijzonder veel macht. Ze kunnen vertrouwelijke regeringsdocumenten opvragen en Amerikaanse burgers en hoge ambtenaren dwingen onder ede te getuigen. Net als een openbaar aanklager kunnen deze commissies dagvaardingen uitschrijven. Zo kunnen ze alsnog de openbaarmaking van het eindrapport afdwingen.
Democraten zijn inmiddels al enkele parlementaire onderzoeken begonnen. Ze willen onder meer de belastingaangiftes van de president opvragen, de belangenverstrengeling van Trumps onderneming onderzoeken en de contacten tussen Trump en de Russische autoriteiten uitdiepen. De tweede helft van Trumps eerste termijn zal dan ook vooral in het teken staan van zijn gevecht met het Congres.
