Musea voor volkenkunde willen roofkunst teruggeven
Het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW) gaat koloniale roofkunst ruimhartig teruggeven aan de landen van herkomst. Daarbij wacht het museum niet op claims, maar het gaat actief op zoek in zijn eigen collecties naar objecten die voor teruggave in aanmerking komen.
Het NMVW is in 2014 ontstaan uit een fusie tussen het Tropenmuseum in Amsterdam, het Leidse Museum Volkenkunde en het Afrika Museum in Berg en Dal. Hoeveel objecten mogelijk worden opgeëist en door welke landen kan directeur Stijn Schoonderwoerd nog niet zeggen. "Van onze collectie is zo'n beetje de helft verbonden met het koloniale verleden, en van die koloniale collectie is heel moeilijk te zeggen of het roofkunst betreft", zegt Schoonderwoerd.
De koepel beheert de nationale volkenkundige collectie en bezit 375.000 voorwerpen, waaronder sommige van honderden jaren oud. Het grootste deel komt uit Indonesië.
Finale besluit aan minister
Volgens Schoonderwoerd is de grootste uitdaging om te achterhalen hoe sommige voorwerpen in Nederland terecht zijn gekomen en wie de handelaren en tussenpersonen waren. Het is onduidelijk hoe groot het onderzoek gaat worden.
Als iets wordt teruggegeven, gelden er geen eisen voor de wijze van beheren. Omdat het om rijkseigendommen gaat, wordt het finale besluit tot teruggave genomen door de minister van Cultuur. Schoonderwoerd wil toewerken naar een nationaal beleid voor de koloniale objecten, zoals die er ook is rond de roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog.
'Benin-bronzen evident roofkunst'
Een voorbeeld van voorwerpen die mogelijk worden geclaimd zijn de zogenoemde Benin-bronzen, een collectie van enkele duizenden bronzen en messing beelden die in 1897 door de Britten is buitgemaakt in het huidige Nigeria. Dat wil de beelden terug. 139 ervan zijn in Nederland.
Schoonderwoerd noemt de Benin-bronzen misschien wel de meest besproken koloniale collectie ter wereld, want het is een evident verhaal over roofkunst. Onze correspondent Bram Vermeulen maakte onlangs deze reportage over de bronzen:
Nigeria wil de werken terug en volgens de museumdirecteur zullen deze bronzen zeker een van de grote dossiers worden. In Benin City is voorzichtig enthousiast gereageerd op het initiatief van het Nationaal Museum van Wereldculturen, zegt correspondent Bram Vermeulen.
Belangrijk is volgens Schoonderwoerd wel om te weten wie de kunst uiteindelijk terugkrijgt. En dat is nog niet zo makkelijk te bepalen. "In het geval van deze bronzen zijn er drie mogelijke kandidaten: de Nigeriaanse staat, de regio waar de roof destijds heeft plaatsgevonden en de nazaten van de koning. De vraag is dan wie wordt de nieuwe rechtmatige eigenaar."
De beelden zijn destijds uit het paleis van de koning in Benin City gestolen, die de macht had in een groot deel van West-Afrika. Dat koninkrijk is in een strafcampagne door de Britten met de grond gelijkgemaakt en de bronzen zijn daarna terechtgekomen in musea wereldwijd, zoals in Berlijn, New York en Leiden.
Correspondent Vermeulen: "Ik denk dat het voor de mensen in Nigeria het belangrijkste is dat de bronzen terugkomen. Onder wiens toezicht dat dan valt, dat is iets voor de bureaucraten."
