'Frankrijk moet Afrikaans erfgoed teruggeven'

Een adviescommissie in Frankrijk raadt president Macron aan de wet te veranderen om Afrikaans erfgoed te kunnen teruggeven. De Franse president vroeg experts vorig jaar wat er moet gebeuren met roofkunst van het continent. Vandaag presenteren zij hun aanbevelingen.

Tijdens een bezoek aan Burkina Faso zei Macron dat hij wil nadenken over hoe Afrikaanse cultuurstukken teruggestuurd kunnen worden. "Het kan niet zo zijn dat een groot deel van het culturele erfgoed van meerdere Afrikaanse landen in Frankrijk ligt. Daar zijn historische verklaringen voor, maar geen valide rechtvaardiging."

Volgens de onderzoekers, de Senegalese econoom Felwine Sarr en de Franse historica Bénédicte Savoy, is 90 procent van het Afrikaanse erfgoed momenteel buiten het continent te vinden. Het gaat dan om maskers, beeldhouwwerken, sieraden en andere objecten. Ongeveer de helft van de 90.000 objecten uit Afrika die Frankrijk tussen 1885 en 1960 in handen kreeg, zou in aanmerking komen voor repatriëring.

Inventaris

In veel gevallen zijn de objecten veroverd tijdens koloniale oorlogen. In andere gevallen werden ze overgenomen voor een schijntje van de waarde. Volgens Sarr en Savoy was er in elk geval vaak geen gelijkwaardige verhouding tussen de oorspronkelijke en de nieuwe eigenaar.

Omdat het Frankrijk nu nog is verboden om staatseigendom over te dragen, moet de wet worden aangepast. Daarna zouden landen op basis van een inventarisatie verzoeken kunnen doen om stukken terug te krijgen. Daarvoor kunnen bilaterale verdragen worden opgesteld. Een uitzondering wordt gemaakt als een legitieme herkomst bewezen kan worden.

Volgens Savoy staan curatoren in Afrika al te popelen. "Ze hebben nooit dergelijke inventarissen gezien, zo duidelijk en gestructureerd. Ervaren onderzoekers stonden ervan te kijken als we zeiden hoeveel van hun erfgoed in het Quai Branly Museum staat."

Twijfels

Critici vrezen dan ook dat musea als het Quai Branly Museum in Parijs een groot deel van hun collecties zullen verliezen. Ook twijfelen ze of er genoeg expertise is op het continent om de werken goed te conserveren en vrezen ze dat de werken doorgesluisd worden naar handelaren. Voorstanders van het plan doen die geluiden af als neokoloniale vooroordelen.

President Macron zei vorig jaar dat hij over vijf jaar een begin wil maken met teruggave. Hij heeft nog niet gereageerd op de aanbevelingen. Volgend jaar moeten de eerste kunstschatten worden teruggegeven: tronen, beelden en poorten die in 1892 werden geroofde tijdens de plundering van het koninklijk paleis van Benin.

Het besluit van Macron verhoogt ook de druk op de andere koloniale machthebbers van vroeger. Zo werd er in oktober nog in Leiden onderhandeld over de uitleen van geroofde beelden uit Benin.