De 'Benin Bronzen': deze beelden werden eind negentiende eeuw geroofd uit het koninkrijk Benin, in wat nu Nigeria heet. Vandaag was de achterkleinzoon van de toenmalige koning in Leiden om zijn familiebezit terug te vragen. Honderden beelden zijn verspreid over Europa terechtgekomen.
"Deze objecten zijn onderdeel van onze geschiedenis, maar de meeste mensen uit Nigeria hebben er nu geen toegang tot. Terwijl ze grote culturele waarde hebben, wij voelen ons ermee verbonden", zegt de Nigeriaanse prins Gregory Akuenza. En daarom wil hij de kunstschatten in eigen land tentoonstellen.
In het Museum Volkenkunde in Leiden spraken de Nigeriaanse autoriteiten vandaag met tien Europese musea over hoe het nu verder moet. En na jaren van onderhandelen lijkt het er eindelijk op dat de objecten terug naar Nigeria gaan. Maar de musea die de kunst nu in hun bezit hebben, willen wel dat er eerst een museum voor komt.
Permanent of in bruikleen?
"Dat museum moet voldoen aan de internationale standaard. De hoge kwaliteit die deze collectie verdient", zegt Stijn Schoonderwoerd, directeur van Museum Volkenkunde. Het museum komt in Benin-City en moet over drie jaar klaar zijn. "Er moet nog veel werk worden verzet, want dat is best ambitieus."
Welke objecten er straks te zien zijn, hangt volgens hem af van het type tentoonstelling. Bovendien is het waarschijnlijk dat de objecten in bruikleen naar Nigeria gaan, en niet permanent. "Op het teruggeven liep het de afgelopen jaren vaak stuk. Het belangrijkste is dat die stukken weer in het land te zien zijn. Daar werken we nu hard aan."
Uiteindelijk bepaalt de minister of de stukken teruggaan en niet de museumdirecteur.
Nigeria vraagt al decennia om teruggave van de stukken: het eerste verzoek werd al in 1972 gedaan. Volgens Jos van Beurden, koloniale collecties VU, wordt er over roofkunst vooral veel gepraat, maar gebeurt er weinig. "Ik denk dat musea een beetje bang zijn om iets terug te geven. Ze willen het houden of vertrouwen het niet."
Directeur Schoonderwoerd denkt niet dat angst voor musea een rol speelt. "Wel zorgvuldigheid. Want wat je nu doet bij één bepaalde collectie heeft ook invloed op alle andere collecties met een koloniaal verleden. Daarom willen we dit ook heel zorgvuldig doen."
Licht aan het einde van de tunnel
Van Beurden ziet in Europa wel meer bereidheid om iets met de roofkunst te doen. "Frankrijk, Duitsland en ook België hebben nu gezegd dat er een teruggavebeleid naar Afrika moet komen. Maar in Nederland heeft er nog geen minister gezegd: we moeten eens gaan kijken wat we in huis hebben uit de koloniën en wat we daarmee willen."
De directeur van Museum Volkenkunde benadrukt dat een minister daar wel eerst uitspraak over moet doen, omdat veel van de roofkunst staatsarchief is. "Wij werken nu zelf aan beleid als het gaat om claims en repatriëring. Maar uiteindelijk bepaalt de minister of de stukken teruggaan en niet de museumdirecteur."
Prins Gregory Akuenza hoopt dat op een dag alle kunstwerken weer terugkeren naar Nigeria. "Maar op dit moment hebben we geen andere keus dan het via dit diplomatieke pad te proberen. Het is soms moeilijk, maar we zien nu wat licht aan het einde van de tunnel."
