'Toegankelijkheid rechtsbijstand in het geding door plannen Dekker'

• Elvis Delsink

  redacteur Online

Als je in de toekomst juridische bijstand wil krijgen van een zogenaamde pro deo-advocaat dan zal eerst een onafhankelijke instantie toetsen of jij daar recht op hebt. De plannen van Sander Dekker, minister van rechtsbescherming, om de gesubsidieerde rechtsbijstand op de schop te nemen stuiten op veel weerstand in de juridische wereld. "Er wordt voor mensen met weinig geld een extra drempel opgeworpen", klinkt het.

De Tweede Kamer gaat vandaag opnieuw in debat over de plannen van Dekker. De minister wil dat er meer geschillen opgelost worden zonder tussenkomst van een rechter. Een echtscheiding of burenruzie zou bijvoorbeeld opgelost kunnen worden via mediation. Om die reden moet volgens Dekker kritischer gekeken worden naar de zaken die in aanmerking komen voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Een onafhankelijk instantie zal als een soort 'poortwachter' afwegen of rechtsbijstand noodzakelijk is.

Daarmee komt de toegankelijkheid tot goede en onafhankelijke rechtshulpverlening in het geding, zegt Robert Veldhoen, woordvoerder van de Nederlandse Orde van Advocaten. "Rechtsbijstand door een onafhankelijke advocaat wordt dan niet langer vanzelfsprekend voor mensen die dat niet zelf kunnen betalen", zegt hij.

Wouter Veraart, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit, onderschrijft dit. "Door de toegang tot de rechter voor mensen met weinig geld afhankelijk te maken van een beslissing van een poortwachter, creëert minister Dekker een tweedeling in de rechtsstaat. Burgers met voldoende eigen geld worden immers niet aan zo'n rangschikking onderworpen", stelt de hoogleraar. "Je ontneemt hiermee mensen de mogelijkheid om als gelijkwaardige burger in een rechtsstaat te functioneren, omdat zij niet net zoals anderen de mogelijkheid hebben om meteen naar de rechter te stappen."

Lage vergoeding

De afgelopen weken hebben advocaten op meerdere plekken in het land tijdelijk het werk stilgelegd om te protesteren tegen de plannen. De advocaten klagen dat de overheid niets doet aan de lage vergoedingen in de sociale advocatuur.

De Commissie-Van der Meer concludeerde in 2017 dat de vergoeding van sociaal advocaten te laag is in verhouding tot het aantal uren dat zij aan een zaak besteden. "De sociale advocatuur heeft het zwaar", zegt Veldhoen. De afgelopen jaren zijn veel advocaten gestopt met het verlenen van gesubsidieerde rechtsbijstand. Volgens Veldhoen zijn de huidige vergoedingen niet voldoende om een kantoor draaiende te houden. "Ze hebben te maken met hoge kosten voor huisvesting en personeel. Met de vergoedingen vanuit de overheid is dat bijna niet betaalbaar."

Voor strafpleiter Jan Vlug klinkt dat niet onbekend. "We doen een heleboel dingen gratis. Denk bijvoorbeeld aan de enorme wachttijden bij zittingen, overleg met familie van de cliënt of het doorspitten van dossiers. De tijd die wij daaraan besteden wordt uit eigen zak betaald."

Sinds enkele jaren wordt er van rechtzoekenden een eigen bijdrage verlangd, maar volgens Vlug kunnen advocaten dat vaak onmogelijk in rekening brengen. "Mensen die in de schuldsanering zitten kunnen niet opeens 143 euro ophoesten, dus vragen wij dat ook niet", zegt Vlug.

Terugdringen procedures

Dekker schreef in een brief naar de Tweede Kamer het aantal procedures te willen terugdringen. De minister vindt dat er te veel onnodig geprocedeerd wordt en dat geschillen op een laagdrempelige manier kunnen worden opgelost. Volgens de minister "loont het op dit moment voor advocaten om te procederen, omdat ze per procedure een vergoeding krijgen".

Daarmee schetst de minister volgens Vlug een verkeerd beeld. "De suggestie dat wij onze zakken vullen door onnodig te procederen klopt niet", stelt hij. "Je wil niet weten hoe vaak ik iemand heb afgeraden om te procederen, maar juist heb geholpen bij het zoeken naar een andere oplossing. Zo staat de rest van de sociaal advocatuur er volgens Vlug ook in: "Wij zijn er om mensen te begeleiden"