Nederlanders hergebruiken steeds meer, maar nog niet genoeg

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Tassen gemaakt van oude postzakken, apparaten die niet bij een klein defect al in de prullenbak belanden, deelauto's en -fietsen. Het zijn allemaal voorbeelden van de circulaire economie. Voor het eerst is het aandeel van hergebruik in de Nederlandse economie geïnventariseerd. Er blijken heel veel goede initiatieven te zijn maar er gebeurt nog lang niet genoeg om de doelstelling van het kabinet te halen: een volledig circulaire economie in 2050.

Circulaire productie gebruikt zo min mogelijk nieuwe grondstoffen en levert producten af die duurzaam en reparabel zijn. Het kabinet wil dat Nederland voorop gaat lopen in deze ontwikkeling. Nederland kent 1500 innovatieve circulaire bedrijven, heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekend. De sector biedt werk aan 420.000 mensen.

In totaal zijn er volgens het PBL 85.000 circulaire activiteiten. Onderzoeker Trudy Rood is "aangenaam verrast" door dit resultaat, maar constateert in haar rapport ook dat circulaire initiatieven nog maar een klein deel van de economie vormen.

Het onderzoek 'Circulaire economie in kaart' is een soort nulmeting om de komende jaren de voortgang van de circulaire economie te kunnen meten. Veel van de huidige circulaire activiteiten zijn nog gericht op recycling; het hergebruik van plastic of andere afvalstromen als grondstof voor nieuwe producten. Maar de circulaire economie omvat volgens de onderzoekers veel meer dan dat.

Bezit wordt gebruik

Om te voorkomen dat recycling nodig is moeten nieuwe producten veel duurzamer worden. Zo is veel consumentenelektronica nu direct waardeloos als er een klein onderdeel stuk is. Nederlandse bedrijven als Fairphone en het koptelefoonmerk Gerrard Street proberen dat te veranderen door producten aan te bieden die bestaan uit makkelijk te vervangen losse onderdelen. Bij duurdere producten zoals auto's en fietsen is dit al heel normaal. Bouwbedrijven werken aan huizen die in hun geheel verplaatst kunnen worden, of uit losse onderdelen bestaan die later op een andere manier hergebruikt kunnen worden.

Verder moet de zogenoemde deeleconomie verder gestimuleerd worden. Veel mensen hebben een klopboormachine, bladblazer, grasmachine of kettingzaag die hooguit een paar keer per jaar gebruikt worden. Via organisaties als Peerby kunnen mensen zulke zaken in hun buurt lenen of huren bij de buren. Via een bedrijf als Snappcar kunnen mensen een auto van een particulier huren en zien daarmee af van hun eigen - tweede - auto.

Philips verhuurt ook verlichting aan grote bedrijven en vernieuwt die als het nodig is. Duurzaamheid wordt hierdoor een wezenlijk onderdeel van het verdienmodel. Bedrijven doen dat inmiddels ook met wasmachines en auto's door middel van private-lease en zelfs met spijkerbroeken.

Al deze initiatieven zijn nu nog uitzondering op de regel. De onderzoekers pleiten daarom ook voor een publiekscampagne om bijvoorbeeld het tweedehandsimago van gerecyclede producten te verbeteren.

Regels moeten aangepast

Om bedrijven te stimuleren circulair te produceren moet overmatig gebruik van grondstoffen duurder gemaakt worden, concluderen de onderzoekers. Nu is het vaak nog lucratief om niet circulair te produceren en dat moet veranderen volgens het PBL. Daarnaast moeten bedrijven geholpen worden door aanpassing en vereenvoudiging van wet- en regelgeving. Zogenoemde certificeringseisen staan de introductie van producten uit reststromen vaak in de weg.

Staatssecretaris Van Veldhoven erkent dat er nog veel moet gebeuren om een circulaire economie te krijgen: "Alle economische sectoren moeten veranderen als we klimaatverandering willen tegengaan." Ze vindt recycling een belangrijk onderdeel, maar erkent dat producten ook anders moeten worden ontworpen.

De staatssecretaris benadrukt bijvoorbeeld dat er in het onderwijs aandacht moet worden besteed aan het opleiden van mensen die zorgen voor een "economie zonder verspilling." Van Veldhoven komt binnenkort met nieuwe plannen.