'Onze stad is geen neonazi-bolwerk': Merkel bezoekt Chemnitz
Eind augustus ging het flink mis in de Oost-Duitse stad Chemnitz. Een moord op een inwoner, gepleegd door een Syrische asielzoeker, mondde uit in hevige protesten.
Duizenden burgers demonstreerden zij aan zij met neonazi's, die uit het hele land waren toegestroomd. Op straat werd openlijk de Hitlergroet gebracht. Een joods restaurant werd aangevallen. De politie was de controle kwijt.
Nu, bijna drie maanden later, kwam bondskanselier Angela Merkel op bezoek. De chaos is beteugeld, de rust aan de oppervlakte weer teruggekeerd. Met uitzondering van de regelmatige demonstraties van de rechts-extremistische groep Pro Chemnitz.
Het bezoek van Merkel komt voor burgemeester Barbara Ludwig dan ook te laat. "Ik heb haar meteen na de gebeurtenissen uitgenodigd. Daar heeft ze niet op gereageerd", zegt ze. "Nu is het momentum voorbij."
'Landverrader'
Het bezoek van de bondskanselier ging gepaard met nieuwe protesten. Honderden met name rechtse actievoerders keerden zich tegen de komst van Merkel. Ze riepen onder meer "landverrader" en "Merkel moet weg".
Ook andere Chemnitzers zijn kritisch. Dat Merkel bijna drie maanden op haar bezoek heeft laten wachten, versterkt het gevoel dat ze niet om de regio geeft. En dat ze niet naar de zorgen van de Saksen luistert.
Door alles wat er in de stad is gebeurd, heeft het imago van Chemnitz een flinke deuk opgelopen. Boven het kenmerkende metershoge standbeeld van Karl Marx in het hart van de stad, hangt sinds kort een metershoge banner met daarop de boodschap 'Chemnitz ist weder grau noch braun'.
Initiatiefneemster Katrin Hoffmann legt uit wat daarmee bedoeld wordt: "Chemnitz is niet een grauwe industriestad, zoals in het verleden onze reputatie was, en ook geen neonazi-bolwerk, zoals we nu worden gezien", zegt Hoffmann. "Het is juist een heel mooie stad, met een van de grootste Jugendstil-wijken van Europa, veel industrie, dus veel banen en veel cultuur. Maar de rellen hebben veel kapot gemaakt."
'Opgebouwde frustratie'
In de afgelopen maanden zijn er in de stad meerdere initiatieven gestart om het beschadigde imago te herstellen. Een van de initiatieven is het project Chemnitz diskutiert van de regionale krant Freie Presse. De krant organiseert discussieavonden over thema's als veiligheid en polarisatie. "Normaal is dat niet de rol van een krant, maar ik kon niet blijven toekijken", zegt hoofdredacteur Torsten Kleditzsch.
Deelneemster aan die discussierondes is Christine Fischer (73), geboren en getogen in Chemnitz. Zelf liep ze niet mee met de demonstraties, maar begrijpt wel goed waarom de mensen de straat opgingen. "Het was opgebouwde frustratie. De moord was de druppel", zegt Fischer. "De politie, het ziekenhuispersoneel, leerkrachten, overal is op bespaard".
Fischer zelf maakt zich vooral druk om de veiligheid. En daarin is ze niet alleen. Uit een enquête van de gemeente blijkt dat 40 procent van de inwoners zich overdag in de binnenstad niet veilig voelt, 's nachts is dat zelfs 75 procent. Uit cijfers van de politie blijkt verder dat de criminaliteit in z'n geheel weliswaar is gedaald, maar het aantal geweldsdelicten in de binnenstad is toegenomen. Buitenlanders zijn in de statistieken oververtegenwoordigd.
Fischer is vooral bang voor de groepjes jonge asielzoekers die 's avonds in de stad rondhangen, zegt ze. "Ik zal nooit zeggen dat we de DDR terug willen, maar sommige dingen waren wel beter. Het was toen veiliger."
'Aangestaard en nageroepen'
Ook nieuwkomers in de stad hekelen de sfeer. Na de aanval op het joodse restaurant zijn nog twee restaurants aangevallen, een Perzisch en een Turks. "Ik mijd de binnenstad, omdat ik geen problemen wil", vertelt Ashraf Rukaia uit Syrië. "Ik word aangestaard, soms nageroepen. Ik heb daar geen zin in."
Weder grau noch braun heeft met crowdfunding inmiddels bijna 250.000 euro opgehaald. De donaties komen grotendeels van het bedrijfsleven. Met het ingezamelde geld hoopt Hoffmann het imago van de stad te kunnen redden. Er zijn onder meer banners en krantenadvertenties mee betaald, een deel ging naar het concert tegen extreem-rechts. Nabestaanden van de man die in augustus werd gedood, de moord waarmee alles begon, heeft financiële ondersteuning gekregen.
'Rust nodig'
Dat een negatief imago reële gevolgen heeft, merkt burgemeester Barbara Ludwig dagelijks. "Mensen vragen me of het nog wel veilig is om buitenlandse werknemers naar Chemnitz te sturen. Of de stad wel zit te wachten op investeringen van buiten." Twee investeerders hebben zich al teruggetrokken.
Nu komt Merkel dus. Bakker Dirk Mirbach, die met zijn kar op de markt staat in Chemnitz, heeft het gevoel dat haar bezoek alles oprakelt. "Wat we nu nodig hebben is niet Merkel. Wat we nodig hebben is rust."
