Hoe de Eerste Wereldoorlog het wielrennen naar Nederland bracht

Koersen in de Eerste Wereldoorlog als spion, tijgeren onder de dodendraad door en overleven in de gevangenis. Dat is het verhaal van Paul Deman, een Belg die in 1913 als eerste de Ronde van Vlaanderen won. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, in België beter bekend als de Grote Oorlog, bracht hij op de fiets berichten over naar Britse inlichtingendiensten.

Belgische fietsspionnen waren een belangrijk wapen voor de geallieerden in de Eerste Wereldoorlog, die komende zondag een eeuw geleden werd beëindigd. En als bijvangst werd de wielrennerij populair in het neutrale Nederland, dankzij de vele Belgische vluchtelingen die hier terechtkwamen.

Het verhaal achter de geheime fietskoeriers wordt uitgebreid verteld in het Centrum Ronde van Vlaanderen in Oudenaarde.

Meteen als je het museum binnenkomt zie je de tentoonstelling Koersen in de Groote Oorlog, gebaseerd op een boek van auteur Patrick Cornillie, merkte verslaggever Sander van Hoorn:

Geheime boodschappen

Paul Deman is belangrijk in de tentoonstelling. Hij wordt in 1915 gerekruteerd als fietskoerier voor het spionagenetwerk van Louise de Bettignies. Door zijn wielercarrière lijkt hij geschikt om zo snel mogelijk geheime boodschappen per fiets over te brengen. De Nederlandse grens is het doel. Het door de Duitsers bezette gebied, ten oosten van het gevechtsfront, moet daarvoor in het geheim doorkruist worden.

Bezoekers van de tentoonstelling kunnen de route van Deman zelf beleven op een ouderwetse racefiets, met een virtualrealitybril op. Achtervolgingen door de Duitsers op een donker bospaadje, treinen die worden gesaboteerd met een dodelijke afloop en de beruchte dodendraad op de Nederlandse grens. Dat was de harde realiteit voor fietskoerier Deman.

In totaal zijn er een miljoen Belgen die het voor elkaar krijgen om te vluchten naar Nederland. In vluchtelingenkampen in Harderwijk en Uden worden wielerkoersen georganiseerd door Belgische vluchtelingen. De koersen op de ronde houten banen krijgen steeds meer belangstelling en ook Nederlanders beginnen te wielrennen. De start van de wielergekte in Nederland was hiermee écht begonnen.

Gevangenschap

Het einde van de Grote Oorlog, op 11 november 1918, komt voor Paul Deman net op tijd. Schrijver Patrick Cornillie vertelt dat Deman eind september 1918 wordt gepakt door de Duitsers. Hij wordt vastgezet en wacht tot hij de kogel zal krijgen. In de tussentijd wordt de koerier op hardhandige wijze ondervraagd door de bezetter. "Hij bleef zwijgen en uiteindelijk is dat ook zijn redding geweest. 11 november kwam geen dag te vroeg", vertelt Cornillie.

Door te zwijgen kan Deman terugkeren naar zijn vrouw en fiets. In april 1920, bijna anderhalf jaar nadat hij is bevrijd, besluit hij mee te doen aan de wielerklassieker Parijs-Roubaix. Door de verwoeste steden in Frankrijk en over de stukgeschoten wegen van het front schrijft hij geschiedenis. In een finale met vier koplopers verslaat Deman zijn concurrenten.

Paul Deman overlijdt in 1961. Op zijn grafsteen staat niet alleen vermeld dat hij wielerkampioen is, maar ook Spion van de Oorlog 1914-18.