Man die Nederland beschermt tegen hoog water geeft stokje door

"Het meest ingewikkelde is het om de urgentie vast te houden." Dat zei Deltacommissaris Wim Kuijken vanochtend op zijn laatste Deltacongres. In de IJsselhallen in Zwolle stond hij op het podium voor ruim tweeduizend mensen samen met zijn opvolger Peter Glas.

Begin deze week werd bekend dat de oud-voorzitter van de Unie van Waterschappen, Peter Glas, de nieuwe Deltacommissaris wordt. Sinds 2010 was Kuijken de eerste die deze functie bekleedt. De Deltacommissaris waakt erover dat Nederland nu en in de toekomst beschermd is tegen hoog water. Ook de zorg voor voldoende zoet water behoort tot het takenpakket.

Om Nederland zoals dat heet klimaatbestendig te maken, moet het land zodanig worden ingericht dat het beter bestand is tegen grotere extremen in het klimaat. "Doorwerken aan de delta: Nederland tijdig aanpassen aan klimaatverandering", luidt deze keer het thema van het congres.

Terugkijkend op de afgelopen acht jaar zegt Kuijken dat het moeilijkste aspect van zijn opdracht anders was dan hij van tevoren dacht. "Het moeilijkste aspect leek het om iedereen te verbinden en maatregelen te ontwikkelen, doordat er honderden gemeenten zijn, veel waterschappen, provincies en ministeries. En die moeten allemaal snappen dat we werken aan een hoger doel."

Uiteindelijk bleek het gezamenlijk werken aan maatregelen toch mee te vallen. Ingewikkelder vond Kuijken het om de urgentie vast te houden. Ook als er een paar jaar geen extremen zijn, zoals erge droogte of wateroverlast. "Dan denkt iedereen: het valt wel mee."

Op de vraag wat er was gebeurd als er acht jaar geleden geen Deltacommissaris in het leven was geroepen, zei Kuijken: "Dan hadden we gewacht tot de volgende ramp kwam. Niemand weet precies hoe snel de zeespiegel stijgt, of hoe het verder gaat met de droogte. Je weet niet of je op tijd bent. Maar we doen wel ons stinkende best om op tijd te zijn."

Nederland kreeg in de afgelopen jaren nieuwe normen voor de waterveiligheid. Er kwam een flexibel waterpeil in het IJsselmeer, een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en het besef nam alleen maar toe dat het belangrijk is om waterveiligheid over kabinetten heen te tillen.

Kuijken signaleert dat het tegenwoordig eenvoudiger is om de mensen te betrekken bij de soms ingrijpende maatregelen voor waterveiligheid. Leidden de onteigeningen bij de rivier de Lek jaren geleden tot veel procedures, nu is dat niet langer het geval, aldus Kuijken. "Mensen snappen het. Als je het maar een beetje uitlegt en samenwerkt."

De duizenden aanwezigen op het congres kregen complimenten van minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. Zij riep de bijzondere afgelopen zomer in herinnering. "We hebben bewezen dat we goed voorbereid waren op deze extreme omstandigheden. Dat bewijst ook de kracht van het Deltaprogramma. U heeft allen uitstekend werk geleverd."

Lessen voor de toekomst

Toch heeft de zomer volgens de minister ook laten zien dat er nog lessen zijn te leren voor de toekomst. Bijvoorbeeld als het gaat om het effect van extra onttrekking van grondwater voor de landbouw, de vraag hoe de verzilting van het IJsselmeer bijna tot problemen kon leiden voor de drinkwatervoorziening, en de problemen waar de scheepvaart nog steeds mee kampt als gevolg van de lage waterstanden.

De nieuwe Deltacommissaris Peter Glas is op dit moment nog watergraaf van waterschap De Dommel. Als voorzitter van de Unie van Waterschappen was hij al betrokken bij de totstandkoming van het Deltaprogramma. Op het podium in Zwolle kreeg hij van Kuijken diens oranje wegwerkersjas overhandigd, waarmee hij het spreekwoordelijke stokje overnam. Op 1 januari 2019 begint hij zijn werkzaamheden als Deltacommissaris.

Het werken aan waterveiligheid voor onze laaggelegen Delta gebeurt al eeuwenlang, hield Glas de aanwezigen voor. Maar de urgentie neemt toe. "Kunnen we hier over 100 jaar nog steeds wonen? Ja, dat kan. Maar daar moeten we wel elke dag aan blijven werken."